قوانين اجتماعي در کشورهاي اسلامي

قوانين اجتماعي در کشورهاي اسلامي

اسلام ديني جهانشمول و کامل بوده که براي همه ارکان زندگي بشري صاحب برنامه است. وجود احکام اوليه، مباني استوار اجتماعي را در جوامع اسلامي بنيان نهاد و در قالب احکام ثانويه نيازهاي زمانه امت اسلامي توسط مجتهدين پاسخ داده مي شود. پي افکندن ساختارهاي اداره جامعه اسلامي در زمان رسول اکرم ممکن شد. بحث اقتصاد جامعه، قضا و قضاوت، احکام قصاص، ديه، خمس و زکات و... همه و همه اشاره اي به توجه اسلام به اداره زندگي اجتماعي انسانها و به ويژه مسلمانان دارد. احکام اسلامي بستر ساز رشد فضايل اخلاقي انساني است.

    پي ريزي اقتصاد صحيح و عادلانه، حفظ جان و مال انسانها از تعرض، حفظ کرامت و ارزش والاي انسانها در کنار ايجاد فضاي مناسب براي انجام فعاليت هاي سالم تنها گوشه اي از احکام اسلامي است. نوشتار زير سخنراني حميدرضا ترقي نماينده کميته امداد امام خميني(ره) در مجمع مسلمانان شرق آسيا (اندونزي) مي باشد که جهت استفاده خوانندگان در پي مي آيد:

    ***

    قال الله في کتابه الکريم

    لقد، ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الکتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط

    (سوره حديد 25)

    هدف اجتماعي از بعثت پيامبران را خداوند بزرگ در قرآن کريم، اقامه قسط يعني ساختن جامعه قائم به قسط معرفي کرده اند.

    اقامه قسط يعني اجراي عدالت، زيرا بدون عدالت تربيت انسانها ميسر نيست و بدون تربيت رشد نيست و بدون رشد، هدايت نيست و بدون هدايت معرفت نيست و بدون معرفت عبادت نيست و بدون عبادت سعي نيست. زيرا سعادت کامل، از راه ارتباط انسان با خدا و در حال ارتباط انسان با خدا تحقق مي يابد.

    بنابراين يکي از مهمترين عوامل در زمينه هاي ممکن سازي ارتباط انسان با خدا، اجراي عدالت است. عدالت و اقامه قسط در متن دين پيامبران الهي براي مردمان ارائه شده و لذا ترويج دين بدون اجراي عدالت عدول از روش پيامبران الهي و موجب معرفي ناقص دين در افکار عمومي جوامع مي شود.

    جامعه ديني و اسلامي جامعه اي است که در آن مقتضيات رشد موجود باشد و موانع رشد مفقودپذير است که بنياد بدل ناپذير ايجاد مقتضيات رشد در جامعه، اجراي عدالت است، جامعه اي که در آن سلامت رواني وجود نداشته باشد به رشد نمي رسد و سلامت رواني هنگامي تامين مي شود که افراد يک جامعه و خانواده ها از اضطراب (عوامل تنش زاي روحي) و ناکامي از رسيدن به خواسته هاي مشروع و تعارض (به خاطر انتخاب هاي اجباري در زندگي) به دور باشند که همه اينها در گرو اجراي عدالت است.

    جوامع اسلامي خوشبختانه داراي مکتبي هستند که اگر با تفقه آن را درست بفهمند و عمل کنند و با اجتهاد مستمر و پويا آن را با مقتضيات زمان تطبيق دهند مي توانند بر اساس آن جامعه اي متعالي، زنده و پويا و با نشاط و در رفاه و آرامش و بدون اضطراب و پريشاني و تعارض بنا کنند.

    جوامع اسلامي از کتاب آسماني مثل قرآن کريم برخوردارند که مترقي ترين، کامل ترين و پيشرفته ترين دستورات الهي براي اداره زندگي اجتماعي بشر را در متن خود دارد.

    ما در انقلاب اسلامي ايران بر اين عزم بوده ايم که جامعه فاسد طاغوتي را ويران و جامعه اي صالح را بسازيم، جامعه اي که بر مبناي قرآن کريم ساخته شود، آن هم در همه ابعاد.

    جامعه قرآني، جامعه اي است که همه شئون آن منطبق با قرآن کريم و در خط اهداف قرآن باشد و طبق قرآن و سنت نبوي ساخته شده باشد.

    اگرچه تا رسيدن به آن جامعه متعالي فاصله عملي زيادي داريم ولي قوانين اجتماعي که با استنتاج از اسلام و قرآن در قانون اساسي کشور توسط اسلام شناسان تدوين و به تاييد و تصويب ملت ايران رسيده است توانسته جلوه هايي از ديدگاه اسلام نسبت به مسائل اجتماعي جامعه را بيان نمايد که نمونه هايي از آن را در ذيل مي خوانيم:

    1- حفظ کرامت و ارزش والاي انسان و آزادي توام با مسئوليت او در برابر خدا.

    2- ايجاد محيط مساعد براي رشد فضايل اخلاقي بر اساس ايمان و تقوي و مبارزه با کليه مظاهر فساد و تباهي.

    3- آموزش و پرورش و تربيت بدني رايگان براي همه در تمام سطوح و تسهيل و تعميم آموزش عالي.

    4- رفع تبعيضات ناروا و ايجاد امکانات عادلانه براي همه در تمام زمينه هاي مادي و معنوي.

    5- پي ريزي اقتصاد صحيح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامي جهت ايجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محروميت در زمينه هاي تغذيه مسکن، کار و بهداشت و تعميم بيمه

    6- توسعه و تحکيم برادر اسلامي و تعاون عمومي بين همه مردم.

    7- مصون بودن حيثيت، جان و حقوق و مسکن و شغل اشخاص از تعرض مگر در مواردي که قانون مشخص مي کند.

    8- آزادي در انتخاب شغل بنا به تمايل افراد مشروط به اينکه مخالف اسلام و مصالح عمومي و حقوق ديگران نباشد.

    9- برخورداري از تامين اجتماعي از نظر بازنشستگي، بيکاري، پيري، از کارافتادگي، بي سرپرستي، در راه ماندگي، حوادث و سوانح و نياز به خدمات بهداشتي و درماني و مراقبت هاي پزشکي به صورت بيمه و غيره به عنوان حق همگاني و مکلف بودن دولت به حمايت هاي مالي فوق براي افراد کشور

    10- موظف بودن دولت به فراهم ساختن وسايل آموزش و پرورش رايگان براي همه ملت تا پايان دوره متوسطه و گسترش دادن وسايل تحصيلات عالي تا سرحد خودکفايي به طور رايگان

    11- داشتن مسکن متناسب با نياز حق هر فرد و خانواده ايراني است و دولت موظف است با رعايت اولويت براي نيازمندان روستايي و کارگران، زمينه اجرا شدن اين اصل را فراهم سازد.

    12- تامين نيازهاي اساسي، مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم براي تشکيل خانواده براي همه بايد در برنامه هاي تامين اقتصادي جامعه لحاظ شود.

    13- دولت در برنامه هاي اقتصادي خود بايد شرايط و امکانات کار را براي همه به منظور رسيدن به اشتغال کامل فراهم و وسايل کار را در اختيار همه کساني که قادر به کارند ولي وسايل کار ندارند در شکل تعاوني و وام بدون بهره و يا هر راه مشروع ديگر فراهم سازد.

    14- روند فعاليت هاي اقتصادي جامعه بايد به گونه اي باشد که هر فرد توان کافي براي خودسازي معنوي و سياسي و اجتماعي خود را نيز داشته باشد.

    15- هر کس مالک حاصل کسب و کار مشروع خويش است.

    16- قوه قضائيه موظف است اقدام مناسب براي پيشگيري از وقوع جرم و اصلاح مجرمين را بنمايد.

    17- در قوانين عادي اقتصادي کشور که به تصويب مجلس شوراي اسلامي

    رسيده نيز موارد زير آمده است:

    الف) قانون حمايت از سالمندان روستايي بالاي 60 سال و نيازمند.

    ب) قانون حمايت از زنان و کودکان بي سرپرست.

    ج) قانون پرداخت يارانه کالاي اساسي براي اقشار مختلف جامعه

    د) قانون بيمه روستاييان.

    ه) قانون ايجاد اشتغال براي اقشار محروم جامعه.

    ز) قانون احداث و ايجاد خانه هاي ارزان قيمت براي زوجهاي جوان.

    ح) قانون پرداخت وام براي اشتغال هاي زودبازده.

    ت) قانون تشکيل بنياد بيماري هاي خاص براي کمک به بيماران صعب العلاج.

    ي) قانون واگذاري زمين به فارغ التحصيلان رشته کشاورزي براي اشتغال.

    ک) تهيه سند ملي رفاه و تامين اجتماعي.

    ل) تهيه سند کاهش فقر و هدفمند کردن يارانه ها.

    در اجراي قوانين فوق الذکر امروز در جمهوري اسلامي ايران بيش از 85 درصد جمعيت مردم تحت پوشش بيمه درماني هستند.

    5/1 ميليون نفر از سالمندان نيازمند روستايي مورد حمايت هاي معيشتي و درماني مستمر قرار دارند.

    5/3 ميليون نفر از کودکان و زنان و جوانان بي سرپرست يا داراي سرپرست بيمار و از کارافتاده مورد حمايت هاي معيشتي، فرهنگي و درماني کامل هستند.

    5/85 درصد جمعيت بالاي 6 سال ما با سواد شده اند.

    خانواده هاي فاقد مسکن ما در کشور 16 درصد هستند.

    جمعيت زير خطر فقر مطلق ما 11 درصد است و زير خط فقر شديد 8/2 درصد.

    نرخ بيکاري 12 درصد و تورم در سال جاري 8/14 درصد اعلام شده است.

    کميته امداد امام خميني به عنوان بزرگترين نهاد انقلابي مردمي در طي 27 سال فعاليت خود توانسته قدمهاي مهمي را در تحقق قوانين اجتماعي مطروحه در قانون اساسي بردارد به طوري که:

    1- هزينه تحصيلي بالغ بر يک ميليون دانش آموز محروم و نيازمند را تامين مي کند و زمينه ارتقاي علمي جوانان محروم به سطح آموزش عالي را فراهم ساخته است.

    اين اقدم يعني آموزش و تحصيل براي اقشار جوان محروم موجب گرديده فقر از نسل قبلي به نسل جديد منتقل نگرد.

    2- با ارتقاي جايگاه اجتماعي فقرا و برخوردار ساختن آنها از امکانات اجتماعي در رفع تبعيضات ناروا در زمينه هاي مادي و معنوي قدمهاي خوبي برداشته شده است.

    3- براي اشتغال بيکاران امسال يک هزار ميليارد تومان اعتبار اختصاص يافته به گونه اي که هر سال بتوان با ايجاد حدود يک ميليون فرصت شغلي نرخ بيکاري را به تک رقمي کاهش داد و امسال کميته امداد امام خميني با اعتباري بالغ بر 120 ميليارد تومان ايجاد 120 هزار فرصت شغلي براي اقشار کم درآمد و محروم را عهده دار شده است. که در 600 رشته شغلي اين مشاغل متناسب با استعداد و توان محرومين ايجاد مي گردد.

    4- به منظور تسهيل در امر ازدواج جوانان ضمن اينکه سيستم بانکي به پرداخت تسهيلات براي ازدواج موظف گرديده، دولت مستقيما صندوقي را تحت عنوان مهررضا براي پرداخت وام به اين زوجها در سراسر کشور ايجاد کرده و کميته امداد امام خميني نيز ساليانه بالغ بر 60 هزار زوج را با کمک مالي و جهيزيه به خانه بخت مي فرستد.

    5- از آنجا که اعتياد به مواد مخدر يکي از معضلات اجتماعي در جوامع امروزي است. در نظام اسلامي ضمن مقابله شديد و طاقت فرسا با اين پديده شوم، قوانين متعددي براي بازپروري و نجات معتادان جداسازي فرزندان سالم آنها از خانواده معتاد - پيشگيري از اعتياد در محيط هاي آلوده و بحراني تصويب و اجرا مي گردد. که کميته امداد امام خميني(ره) در زمينه جداسازي فرزندان والدين معتاد و نگهداري و پرورش و سالم سازي آنها براي ورود به جامعه بيش از 15 سال است که تلاش مي نمايد.

    6- مسکن که يکي از مشکلات مهم اقشار ضعيف جامعه است و سهم زيادي از درآمد خانوار را به خود اختصاص مي دهد در برنامه هاي حمايتي دولتهاي مختلف قرار داشته است.

    ايجاد بنياد مسکن انقلاب اسلامي توسط حضرت امام خميني (ره)براي احداث مسکن جهت محرومين جامعه و توسعه مسکن روستايي و بهره جستن از فرصت زلزله هاي مختلف براي اصلاح بافتهاي فرسوده مسکن روستايي موجب گرديده که ميليونها واحد مسکوني در سراسر کشور احداث گردد.

    کميته امداد امام خميني نيز در سراسر کشو در طي سالهاي گذشته بالغ بر نيم ميليون واحد مسکوني براي اقشار محروم و بي سرپرست احداث نموده و هم ا کنون دولت براي تهيه مسکن زوجهاي جوان و خانواده هاي فاقد مسکن تسهيلات وام قرض الحسنه اختصاص داده است.

    7- امروز ميليونها کودک زير 6 سال از حمايت هاي تغذيه اي براي رفع فقر غذايي برخوردارند و کميته امداد امام خميني به کليه فرزندان زير 6 سال تغذيه ويژه براي حفظ سلامت آنها اهدا مي نمايد.

    8- جمهوري اسلامي ايران با پذيرش ميليونها نفر از آوارگان و مهاجران از عراق و افغانستان بزرگترين ميزبان مهاجران در کشورهاي اسلامي منطقه بوده و در طي ساليان گذشته اين مهاجران از کار و اشتغال زندگي و ازدواج و تحصيل و حمايتهاي معيشتي و درماني ويژه برخوردار بوده اند.

    9- پيشرفت علم پزشکي در کشور ايران موجب گرديد که متخصصان ايراني به داروي مداواي ايدز دست يافته و آن را در اختيار جامعه مبتلايان به اين بيماري خطرناک قرار دهند.

    10- جمهوري اسلامي ايران با مراقبت و پيشگيري دقيق و علمي مانع ورود آنفولانزاي مرغي به کشور شده است.

    11- نرخ اميد به زندگي در کشور ايران در طي سالهاي گذشته به 4/70 سال افزايش يافته امسال به 7/70 رسيده است و مرگ و مير نوزادان به حداقل خود در تاريخ کشورمان رسيده است.

    12- طبق گزارش توسعه انساني سال 2006 سازمان ملل، ايران از نظر فقر بين 102 کشور و در حال توسعه رتبه 35 را به خود اختصاص داده که نسبت به سال گذشته يک رتبه بهبود يافته.

    13- طبق همين گزارش، رتبه توسعه انساني ايران که در آغاز انقلاب اسلامي سال 1979 برابر 110 بوده امروز به 96 کاهش يافته است.

    تاثير اقدامات فوق که نمونه اي از قوانين اجتماعي مبتني بر اسلام در جامعه ايران است در امنيت اجتماعي کشور بسيار بالا بوده به گونه اي که ميزان آسيب هاي اجتماعي ناشي از فقر و بحرانهاي اجتماعي را به حداقل رسانده و ميزان بزه کاري ناشي از فقر، طلاق، خشونت خانوادگي، آلودگي به ايدز در کشور ايران در مقايسه با ديگر کشورها بسيار پايين تر است و اين مرهون پايبندي جامعه و ايران به ارزشهاي اخلاقي و ديني است. در اين بخش از سخنانم با صلوات بر پيامبر و آلش به چند نمونه از احاديث آن پيامبر بزرگ پيرامون مسائل اجتماعي که بايد به صورت قانون در کشورهاي اسلامي اجرا شود اشاره کنم.

    رفع نياز مومنين وظيفه ايماني

    1- المومنون اخوه يقضي بعضهم حوائج بعض قبقضاء بعضهم حوائج بعض يقضي الله حوائجهم يوم القيامه (بحار ج 74 ص 311)

    امام صادق(ع) از رسول خدا نقل کرده، که فرمود: افراد با ايمان برادر يکديگرند برخي نياز برخي را برطرف مي نمايند و بدين جهت خداوند در روز قيامت نيازهاي آنان را رفع خواهد کرد.

    لزوم کمک روحي و اقتصادي به برادر مسلمان

    2- من اغاث اخاه المسلم حتي يخرجه من هم و کربه و ورطه کتب الله له عشر حسنات و رفع عنه نقمات و اعدله يوم القيامه عشر شفاعات (ثواب الاعمال ص 178)

    کسي که برادر مسلمان خود را کمک کند و او را از غم و اندوه و سقوط در زندگي نجات بخشد خداوند براي او ده حسنه مي نويسد و ده گرفتاري را از وي برطرف مي نمايد و در روز قيامت شفاعت ده نفر را از او قبول مي کند.

    اهتمام به امور مسلمين

    3- من اصبح لا يهتم بامور المسلمين فليس بملسم ( اصول کافي)

    آن کسي که شب را صبح کند در حالي که به کارهاي مسلمانان همت نگمارد مسلمان نيست.

    ارزش کار و حرفه داشتن

    4- ان الله يحب العبد المومن المحترف ميزان الحکمه

    خداوند بنده اي را که داراي شغل و حرفه است دوست دارد.

    کسب حلال

    5- افضل الاعمال الکسب الحلال

    بهترين اعمال کسب حلال است.

    لزوم پرداخت حق کارگر

    6- ملعون من ظلم اجيرا اجرئه ( مستدرک)

    ملعون است کسي که مزد کارگر را ندهد.

    گرسنه در همسايگي مومن نباشد

    7- ليس بالمومن الذي يشبع و جاره الي جنبه جائع مستدرک

    مومن نيست کسي که سير بخوابد و در کنار او همسايه اش گرسنه بماند.

    تامين پوشاک مومن

    8- و من کسي اخاه المومن من عري کساه الله من سندس الجنه

    کسي که برادر مومن برهنه خود را بپوشاند خداوند به او لباسهاي بهشتي عطا مي کند.

    کمک به ازدواج

    9- ما بني في الاسلام بناء احب الي الله عزوجل و عز من التزويج

    هيچ بنايي در اسلام پايه گذاري نشده است که در پيشگاه خداوند محبوب تر و عزيزتر از امر ازدواج باشد.

    حمايت از بي سرپرستان

    10- الساعي غتي الارمله و المسکين کالمجاهد في سبيل الله اوالصائم النهار و القائم اليل

    کسي که در تامين احتياجات زنان بي سرپرست و مستمند تلاش و کوشش نمايد مانند کسي است که در راه خدا جهاد کرده است و روزه در روز و شبها به نماز شب ايستاده است.

    ارزش قرض الحسنه

    11- الصدقه يعبثره و القرض بثمانيه

    صدقه دو حسنه پاداش دارد و قرض دادن هجده حسنه اجر دارد.

    حمايت مستمر از ايتام

    12- الله الله جي الايتام فلاتعبوا اقواههم ولا يضيعوا بحقربکم

    از خدا بترسيد درباره يتيمان مبادا گاهي گرسنه و گاهي سير باشند و مبادا حقوقشان ضايع گردد.

    براساس اين گزارش و مقدمات، پيشنهادات ما براي اصلاح قوانين اجتماعي کشورهاي اسلامي به قرار زير تقديم مي گردد:

    1- تطبيق قوانين اجتماعي کشورهاي اسلامي با قرآن و سيره نبوي توسط مجالس کشورهاي اسلامي (کنفرانس بين المجالس اسلامي)

    2- تشکيل صندوق حمايت مردمي از نيازمندان جوامع اسلامي

    3- احياي فريضه (زکات و صدقه و فرهنگ احسان و نيکوکاري) در جوامع اسلامي و با الگويي که در ايران اجرايي شده به صورت شبکه تامين مالي براي نيازمندان جوامع اسلامي

    4- توسعه و گسترش توانمندسازي و اجراي طرحهاي اشتغال در قالب تعاوني ها و کارگاه هاي کوچک براي اقشار ضعيف جوامع با الگوگيري از کشور مالزي

    5- توسعه و گسترش نظام جامع تامين اجتماعي در کشورهاي اسلامي به منظور جلوگيري از فقر با تاکيد بر:

    الف) جلوگيري از انتقال فقر از خانواده به نسل جوان از طريق حمايتهاي تحصيلي و آموزشي

    ب) جلوگيري از مهاجرت و حاشيه نشيني در شهرهاي بزرگ

    ج) حمايت از سالمندان از کار افتاده

    د) حمايت و نگهداري از ايتام و فرزندان بي سرپرست (تکافل ايتام)

    ه) توسعه و گسترش صندوقهاي قرض الحسنه در جوامع اسلامي

    و) توسعه و گسترش عدالتخواهي و برخورداري آحاد جوامع از نعمت ها و امکانات يکسان

    ز) مقابله جدي با آسيب هاي اجتماعي، اعتياد، طلاق، فساد جنبي و ايدز

    ح) کاهش آسيب هاي ناشي از مخاطرات و سوانح طبيعي و سياسي و اجتماعي

    ط) بهبود وضعيت تغذيه اقشار ضعيف جوامع اسلامي به ويژه کودکان

    ي) توسعه گسترش بيمه هاي درماني در بين اقشار ضعيف جامعه

    6- تشکيل صندوق حمايت از ازدواج جوانان مسلمان

    7- توسعه و گسترش آموزش مهارتهاي زندگي و سوادآموزي به خانواده هاي محروم از طريق ايجاد نهضت سوادآموزي در کشورهاي اسلامي