گیاهان در قرآن

گیاهان در قرآن

رويش و بالا آمدن گياه از زمين و گل دادن گياهان در چندين مورد از آيات قرآن مجيد اشاره شده است.

و اينكه اشاره به بالا آمدن گياهان از زمين بيشتر در آيه هايي است كه در سوره هاي مكي مي باشند جالب توجه مي باشد. اين اشاره به گياهان فقط براي اشاره به تقدس خداوند نمي باشد بلكه اين موضوع نه تنها در آيه هايي آمده است كه مربوط به زنده شدن مجدد مردگان و ظهور قيامت مي باشد بلكه در آيه هايي است كه مردم را به داشتن دقت نظر در عباداتشان دعوت مي كند. همچنين در آيه هايي آمده است كه ادعاي كافران را در مورد عدم توانايي خداوند در زنده كردن مردگان و ميراندن زندگان و بيرون آوردن انسان هاي مرده از گورهايشان باطل مي كند.

پديده اي كه چشمگير مي باشد و نياز به بررسي و تفكر دارد ربط دادن زنده كردن مجدد انسان ها و خلقت گياهان است كه در چندين آيه به آن اشاره شده است.

 بسياري از آيه هاي قرآن ادعاي اتحاد بين مبدا زندگي روي زمين و روند رويش گياه و رشدشان دارد و اينكه زنده شدن مجدد مردگان نيز مانند آن مي باشد. خداي بزرگ مي فرمايد: {وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}[ فصلت: 39] " و از نشانه هاي او آن است كه تو مي بيني زمين را خشك و افسرده ، پس چون فرستاديم بر آن آب، به جنبش در آيد و برآيد مانند خمير مايه، به درستي كه آنكه زنده كرد زمين را هرآينه زنده كننده مردگان است در آخرت، به درستي كه او بر همه چيز توانا است."

قرآن مجيد سرشار است از آيه هايي كه مربوط به بالا آمدن گياهان و ارتباط آن با زنده كردن مردگان مي باشد و بيش از 30 آيه در 23 سوره ي مختلف به اين موضوع اشاره مي كنند.

اول اينكه: هر جا كلمه " أخرج" ( بيرون آوردن و روياندن) با مشتقات آن كه به اين معنا است اشاره شده است.

بيشتر آيه هايي كه بالا آمدن گياهان و رشد آن ها را آيه هاي خداوند دانسته، زنده شدن مردگان را به اين قضيه ربط داده است.

در اين مطالعه ما آيه هايي را كه كلمه "أخرج" ( روياندن) يا مشتقات آن كه در رابطه با گياهان است را نشان مي دهيم همچنين آيه هايي كه احيا شدن زمين را به زنده شدن مردگان و احيا كردن مرده و ميراندن زندگان است را بررسي مي كنيم.

سپس تلاش مي كنيم تا اين را به آنچه ما آن را علم گياهان و محيط مي دانيم ربط دهيم.

ابتدا مشخص مي كنيم كه ما از كساني نيستيم كه خودشان را مسئول اثبات اعتبار كتاب خداوند( قادر مطلق ) مي دانند زيرا علم ما خطا پذير و ناقص است. اگرچه بينش ما به آيه هاي خداوند ما را تشويق به بيان كردن آن ها كرد.

انار

1- وهوالذی انزل من السماء ماء فاخرجنا به نبات كل شیء فاخرجنا منه خضرا نخرج منه حبا متراكبا و من النخل من طلعها قنوان دانیة و جنات من اعناب والزیتون والرمانمشتبها وغیرمتشابه انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه ان فی ذلكم لایات لقوم یومنون. (انعام/99)

اوست خدایی كه از آسمان باران فرستاد و بدان باران هر گونه نباتی را رویانیدیم، و از آن نبات ساقه ای سبز و از آن دانه هایی بر یكدیگر چیده و نیز از جوانه های نخل، خوشه هایی سر فروهشته پدید آوردیم، و نیز بستانهایی از تاكها و زیتون و انار، همانند و ناهمانند. به میوه هایش آنگاه كه پدید می آیند و آنگاه كه می رسند بنگرید كه در آنها عبرتهاست برای آنان كه ایمان می آورند.

2- و هوالذی انشا جنات معروشات و غیرمعروشات والنخل و الزرع مختلفا اكله و الزیتون والرمان متشابها و غیرمتشابه كلوا من ثمره اذا اثمر و اتوا حقه یوم حصاده ولا تسرفوا انه لا یحب المسرفین.( انعام/141)

و اوست كه باغهایی آفرید نیازمند به داربست و بی نیاز از داربست، و درخت خرماو كشتزار، با طعمهای گوناگون، و زیتون و انار، همانند، در عین حال ناهمانند. چون ثمره آوردند از آنها بخورید و در روز درو حق آن را نیز بپردازید و اسراف مكنید كه خدا اسراف كاران را دوست ندارد.

3- فیهما فاكهة و نخل و رمان.( رحمن/68)

در آن دو، میوه هست و نخل هست و انار هست.

در قرآن مجید سه جا از رمان نام برده است. در سوره انعام/141 درباره میوه این درختان توصیه مهمی شده است. در آن ذكر شده: چون ثمر آوردند از آنها بخورید و در روز درو، حق آن را بپردازید؛ معنی این دستور آن است كه خداوند انحصار یا مالكیت فردی محصولات كشاورزی و نباتی را نمی پسندد.

انگور

1-" اَیـَودّ احدكم ان تكون له جنة من نخیل واعناب تجری من تحتها الانهار له فیها من كل الثمرات و اصابهُ الكبر و له ذریة ضعفاء فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت كذلك یبین الله لكم الایات لعلكم تتفكرون." ( بقره/266)

"آیا ازمیان شما كسی هست كه دوست داشته باشد كه او را بوستانی از خرما وانگور بوده باشد، و جوی ها در پای درختانش جاری باشد، و هر گونه میوه ای دهد. و خود پیر شده و فرزندانی ناتوان داشته باشد، بناگاه گردبادی آتشناك در آن بوستان افتد و بسوزد؟ خدا آیات خود را برای شما این چنین بیان می كند، باشد كه بیندیشید."

2- "و فی الارض قطع متجاورات و جنات مناعناب و زرع و نخیل صنوان و غیر صنوان یسقی بماء واحد و نفضل بعضها علی بعض فی الاكل ان فی ذلك لایات لقوم یعقلون."( رعد/ 4)

"و بر روی زمین قطعه هایی است در كنار یكدیگر وباغهای انگور و كشتزارها و نخلهایی كه دو تنه از یك ریشه رسته است یا یك تنه از یك ریشه و همه به یك آب سیراب می شوند و در ثمره، بعضی را بر بعضی دیگر برتری نهاده ایم. هر آینه در اینها برای خردمندان عبرتهاست."

3-" ینبت لكم به الزرع و الزیتون والنخیلوالاعناب و من كل الثمرات ان فی ذلك لایة لقوم یتفكرون."( نحل/11)

"و با آن برایتان كشتزار و زیتون و نخلها وتاكستانها و هر نوع میوه برویاند، در این عبرتی است برای مردمی كه می اندیشند."

4-" و من ثمرات النخیلوالاعناب تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا ان فی ذلك لایة لقوم یعقلون."( نحل/67)

"و از میوه ها نخلها وتاكها شرابی مستی آور و رزقی نیكو به دست می آورید، و خردمندان را در این عبرتی است."

5-" او تكون لك جنة من نخیل وعنب فتفجرالانهار خلالها تفجیرا."( اسراء/91)

"یا تو را بستانی باشد از درختان خرما و انگور كه در خلالش نهرها جاری گردانی."

6-" واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعناب و حففناهما بنخل و جعلنا بینهما زرعا."( كهف/32)

"برایشان داستان دو مرد را بیان كن كه به یكی دوتاكستانداده بودیم و بر گرد آنها نخلها و در میانشان كشتزار كرده بودیم."

7-" فانشانا لكم به جنات من نخیل واعناب لكم فیها فواكه كثیرة و منها تاكلون."( مؤمنون/19)

" با آن برایتان بوستانهایی از خرما و انگور پدید آوردیم. شما را در آن باغها میوه های بسیاری است كه از آنها می خورید."

8- " و جعلنا فیها جنات من نخیل واعناب و فجرنا فیها من العیون."( یس/ 34)

"و در آن باغهایی از نخلها وتاكها پدید آوردیم و چشمه ها را روان ساختیم."

9- " ان للمتقینَ مفازًا. حَدَآئق و اعناباً." ( نباء/ 31-32)

" پرهیزكاران را جایی است در امان از هر آسیب؛ بستانها و تاكستانها."

10- " وَعنبًا و قضبًا."(عبس/28)

" وتاكو سبزیهای خوردنی."

انگور یكی از لذیذترین میوه هایی است كه خداوند برای انسان آفریده است و از این رو یازده مرتبه در قرآن مجید نام این میوه به صورت مفرد (عنب) و جمع (اعناب) آمده است.

انجير

والتین و الزیتون و طور سینین

و هذا البلد الامینلقد خلقنا الانسان فی احسن تقویمسوگند به انجیر و زیتون. سوگند به طور مبارک. به این شهرایمن، که ما آدمی را در نیکوتر اعتدالی بیافریدیم.

در قرآن مجید فقط یک مرتبه کلمه تین(انجیر) آمده است. اما این یگانه یادآوری، اهمیتی بسیار دارد. خداوند به تین و زیتون، طورسینا و بلد امین(مکه) سوگند یاد می کند و می فرماید آدمی در این دنیا به نیکوترین اعتدالی آفریده شده است.

مولانا عثمانی دلیل نام بردن تین و زیتون در سوگند سوره تین را دلیلی بر سودمندی بسیار این دو میوه می داند. ذکر نام طورسینا در این آیه به علت آن است که از این جا به موسی وحی شد. و شهر مکرم (مکه) که به نام بلد امین به آن اشاره شده حاکی از اهمیت مکان و علو مقام شهری است که حضرت محمد صلی الله علیه و آله برای ابلاغ پیام الهی اسلام از آن جا مبعوث شد.

مولانا مودودی معتقد است که سوگند خداوند به انجیر و زیتون در این آیه قرآن در واقع اشاره ای است به شام و فلسطین که پر از باغهای وسیع انجیر و زیتون است و پیامبرانی بسیار در این دو شهر زاده شدند.

به نظر مولانا حقانی تین نام شهری بود که اکنون دمشق نام دارد و زیتون نام قدیم اورشلیم بود. برخی دیگر از دانشمندان گفته اند که تین و زیتون نام دو کوه در شمال جزیرة العرب است. بعضی نیز گفته اند تین اشاره به درخت انجیری است در بهشت که آدم و حوا بدن خود را با برگ آن پوشاندند. به عقیده دیگری تین نام جایی بود که کشتی نوح از آن جا عازم سفر شد و اهمیت زیتون از آن جهت بود که پرنده ای را که نوح آزادش ساخته بود با شاخه ای زیتون به نشانه ظاهرشدن دوباره خشکی و گیاه بازگشت.( سفر پیدایش 8/11)

بنابر نقل مولانا عبدالماجد تعدادی از علما معتقدند گیاهان و جاهایی که در سوره تین به آنها اشاره شده بیانگر اهمیت چهار دین آن عصر است. از این رو ذکر تین( انجیر) اشاره به دین گواتمابودا است زیرا او در زیر درخت انجیر به نیروانا واصل شد. اشاره به زیتون یعنی مذهب حضرت مسیح (ع).  زیرا در زیر درخت زیتونی به او وحی شد . کوه سینا(طور) دلالتی روشن بر دین موسی است و شهر مکرم مکه( بلدامین) به معنی دین اسلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله رسول خدا می باشد. علامه یوسف علی بیان می کند که انجیر هندی درختی است که مهاتما بودا در زیر آن به نیروانا واصل شد.

منبع: