نقش ICT در توسعه كشاورزي
اقتصاد کشاورزی
اقتصاد کشاورزی، در جهان امروز یکی از مشکلات اساسی بشر تأمین نیازهای غذایی است، به گونه‌ای که امنیت غذایی به عنوان یکی از اهداف مهم سرلوحه برنامه‌های دولتها قرار گرفته‌است. بدون شک به منظور نیل به امنیت غذایی علاوه بر اتخاذ سیاستهای مطلوب و برخورداری از منابع کافی باید تولید کشاورزی به گونه‌ای باشد که تمامی نیازهای جامعه را برآورده کند. از سوی دیگر تولید کشاورزی خود نیازمند دو گروه عوامل تولیدی می‌باشد. گروه اول، عوامل فیزیکی تولید از قبیل: زمین، بذر، آب، نیروی کار و غیره که وجود آنها از نظر کمی و کیفی شرط لازم تولید است و گروه دوم عوامل غیرفیزیکی تولید که ریشه در مدیریت و اقتصاد کشاورزی دارند. با توجه به اهمیت و ضرورت مدیریت و اقتصاد کشاورزی، این عامل به عنوان شرط کافی تولید تلقی می‌گردد. بنابراین به منظور تولید کشاورزی مطلوب و بهینه، وجود عوامل فیزیکی و غیرفیزیکی تولید در کنار یکدیگر لازم و ملزوم هم می‌باشند.
اقتصاد کشاورزی به مجموعه‌ای از علوم و روشها اطلاق می‌شود که عوامل اقتصادی موثر در امور کشاورزی، روابط اقتصادی موجود بین عوامل تولید کشاورزی و کاربرد اصول اقتصادی را در تولید و توسعه کشاورزی مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و این امکان را به کشاورز می‌دهد که با مقدار زمین سایر لوازمی که در اختیار دارد سود بیشتری بدست اورد. به بیان دیگر اقتصاد کشاورزی عبارت از کاربرد اصول و نظریه‌های اقتصاد عمومی در فرآیند تولید، مبادله، توزیع و مصرف مواد غذایی و مواد خام اولیه مورد نیاز سایر بخش هاست. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که اقتصاد کشاورزی، روش‌های چگونگی استفاده مطلوب و بهینه از منابع طبیعی در بخش کشاورزی را از طریق شیوه‌ها و ابزار کارآمد خود مورد مطالعه قرار می‌دهد. هدف از ایجاد این رشته، تربیت نیروهای متخصص و کارآمدی است که بتوانند با تکیه بر دانش و اندوخته‌های علمی و تجارب عملی خود به عنوان کارشناس اقتصاد کشاورزی به تهیه و تدوین طرح‌های توسعه کشاورزی و ارزیابی اقتصادی آنها در سطوح مختلف منطقه‌ای و یا ملی بپردازند و همچنین از طریق بکارگیری روش‌های تجزیه و تحلیل کمی و ارائه مدل‌های ریاضی در حل مسائل و مشکلات تولید، توزیع و یا مصرف مواد غذایی و مواد خام، راهکارهای مناسبی را ارائه می‌نمایند. متخصصان اقتصاد کشاورزی در فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی مرتبط با مسائل اقتصادی بخش کشاورزی نیز می‌توانند همکاری نمایند.
با عنایت به اهمیت تولید کشاورزی در امنیت غذایی جامعه و نیز ضرورت توجه به ابعاد اقتصادی تولیدو با توجه به این که کشاورزان در این زمینه اطلاع کمی دارند(به خصوص کشاورزان ایران) اقتصاد کشاورزی به عنوان یکی از شاخه‌های علوم کشاورزی از حدود یک قرن پیش در کنار سایر رشته‌های کشاورزی به تدریج مطرح شد و با سیر تکاملی‌اش امروزه به شکل یک دانش منسجم و مدرن در مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی در اختیار مشتاقان علم و جامعه کشاورزی قرار گرفته‌است. در عرصه فعالیت‌های زراعی، حضور متخصصانی که علاوه بر دانش کشاورزی، اصول علم اقتصاد را نیز فراگرفته باشند و بتوانند با استفاده از تجربیات و دانش خود، در زمینه برنامه‌ریزی و تهیه طرح‌های تولیدی محصولات کشاورزی بطور اقتصادی فعالیت کنند، از ضروریات تحول کشاورزی کشور است و این امر، جایگاه و اهمیت رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی را به خوبی مشخص می‌کند.وبا توجه به این که امروزه یکی از راههای تحت سلطه در اوردن کشورها وابسطه کردن از طریق مواد غذایی است
سالها پيش كشور ما با توجه و تاكيد بر شعار كشاورزي محورتوسعه شاهد تلاش هاي گسترده براي خروج از بن بست هاي توليد و رسيدن به دروازه هاي خودكفايي بود . اما عدم توجه اصولي و جامع براي شنانخت ظرفيت ها و قابليت هاي موجود كه مبتني بر آينده نگري هاي اقتصادي /سياسي و اجتماعي باشد باعث شد سياست هاي نادرست و ناهماهنگ در ساختارها و زير بخش هاي كشاروزي ايران تاثير مخرب خود را بگذارد .
برنامه ريزي هاي مقطعي و موردي كشور ما را از قابليت يك كشور صادركننده تا حد يك واردكننده محصولات كشاورزي پايين آورد.
حذف و هضم ايران در بازارهاي كشاورزي جهان روندي بود كه يك شبه رخ نداد بلكه با توليد محصولاتي كه كشور ما در صادرات آنها حرف اول را مي زدتوسط ساير كشورها /ايران به مرور در عرصه ي تجارت / كشاورزي از بازارهاي بين المللي به كناري رانده شد.
محصولاتي چون پسته/زعفران/برنج/فرش و....روزگاري نه چندان دور با نام ايران شناخته مي شدنداما امروزه كشورهايي مثل پاكستان وهند گوي سبقت راازما ربوده اندو با هماهنگ كردن خود بر اساس ساختارونيازبازار سهم ما را به خود اختصاص داده اند.
باز خورد اين مسائل در كشاورزي ما نقش منفي و تا ثير بدي داشت و فشار آن بر تمام اجزا توليدي و توزيعي بخش كشاورزي علي الخصوص كشا و ر ز ان و روستا نشينان وارد شد. و موجب فرو پاشيدن اركان اقتصاد روستايي ايران گرديد.
از سوي ديگر عدم برنامه ريزي يكپارچه و هماهنگ در توليد موجب شد تا كشور علي رغم شرايط مساعد و مناسب براي دستيابي به توليدات بالا(موقعيت مساعد ايران از نظر طول و عرض جغرافيايي) به شدت تحت نوسانات بازار داخلي وخارجي قرار بگيرد.
گرايش دسته جمعي كشاورزان يك منطقه به توليد محصولي كه در يك سال با كمبود آن از قيمت بالايي برخوردار شده باعث توليد بيش از حد آ ن محصولدر سال بعد مي شود تنظيم سطح توليد براي بازار مصر ف هيچگاه به طور جدي مورد توجه سياست گذاران قرار نگرفته است.
پيش بيني عوامل مؤ ثر در توليد كشاورزي اگر چه امري است پيچيده اما غير ممكن نيست.همانطور كه مي دانيم يكي از مهمترين شاخصها و معيار هاي توسعه به مفهوم عام آن(توسعه پايدار)گسترش سطح دانش و اطلاعات در هر يك از اركان و بخش هاي يك جامعه پيشرو وپوياست.
نقش و تاثير كشاورزي در توسعه پايدار و همه جانبه به عنوان يكي از اركان استراتژيك كشور غير قابل انكار است.انجام برنامه ريزيهاي ملي وفرا ملي و ستفاده هر چه بهتر از ظري ناشناخته كشاورزي و همچنين گسترش استفاده بهينه از قابليتهاي موجود اين بخش نيازمند ايجاد يك تحول اساسي و نگرش جامع به پديده اطلاع رساني است.پرداختن به اين موضوع امكان برنامه ريزيهاي دقيق وجامع و جزء نگر را در تمام سطوح و زير بخش هاي كشاورزي فراهم مي آورد.
تحقق نگرش علمي و اقتصادي بر توسعه كشاورزي نيازمند بررسي و تجزيه و تحليل دقيق تمامي مسائل وعوامل موثر در بالاترين حد ممكن است.
كشور ما به عنوان يكي از كشورهاي در حال توسعه/ ار نظر شا.خص هاي كاربرد فن آوري ارتباطات واطلاعات در زمره كشورهاي در حال تو سعه فنآوري اطلاعات و ارتباطات قرار دارد.
توجه اخير سياست گذاران در گسترش شاخص هاي از جمله افزايش سرانه خطوط تلفن همراه و ثابت ، افزايش تعداد رايانه هاي شخصي ،اتو ماسيون امور اداري، افزايش تعداد كاربران اينتر نت و ....زمينه هاي لازم را در جهت بالا بردن استانداردهاي توسعه فراهم كرده است .بهره گيري مناسب از امكانات و اشاخص شاخص هاي ذكر شده مي تواند تا ثير شگرفي در اقتصادي تر شدن كشاورزي ايران داشته باشد .
در اين مجال سعي مي شود با ذكر شاخص هاي موثر در توليد علمي و عملي كشاورزي كه موجبات كاهش و يا از بين رفتن احتمالات را فراهم مي كند تا ثير فن آوري اطلاعات اطلاعات وارتباطات در كاربردي تر شدن اين شاخص ها مورد بررسي قرار گيرد.شاخص هايي كه يك كشاورزي مدرن و علمي مي تواند بر تكيه بر فن آوري ارتباطات و اطلاعات از آنها متاثر شود و نهايتا به هدف اصلي كه همان افزايش كمي و كيفي توليد است شامل شود،شامل:
1)هواشناسي علمي و پيشرفته
2)اطلاعات دقيق از نوسانات قيمت نهاده ها
3)امكان سنجي و نياز سنجي بازارهاي مصرف ملي و بين المللي
4)تركيب روشهاي علمي و عملي
5)اطلاعات صادرات و واردات از طريق بخش خصوصي ودولتي
6)آموزش و ترويج مناسب و پيشرفته
7)اهداف و سياستهاي كلي كشور مي باشد.
امروزه هواشناسي كشاورزي يكي از مهمترين پايه هاي انتخاب نوع زراعت و اعمال روش هاي كاشت مي باشدها شنيده ايم كه زراعت هاي ما در اثر خشكسالي و يا سيل ازبين رفته اند و يا بذرهاي تازه كاشته شده و محصولات برداشت نشده در اثر سرما زدگي نابود شده اند.تلفيق هواشناسي كشاورزي مبتني بر تكنولوژيارتباطات و اطلاعات اين امكان را مي دهد كه مجامع و سازمانهاي ذيصلاح با كسب دقيق ترين دستگاههاي اندازه گيري ،ماهواره هاي هواشناسي – تحقيقاتي و ارتباط مخابراتي در كوتاهترين زمان ممكن قوي ترين پيش بيني ها را در مورد اوضاع جوي و ميزان بارندگيها و تاثير آن در زراعت ها و پيشنهادات تخصصي در مورد كاشت ،داشت وبرداشت هر يك از محصولات فصل داشته باشند.
پردازش اين اطلاعات جامع و انتقال آن به وسيلهستگاههاي مخابراتي و الكترونيكي كه در پيش بيني شده است مي تواند بخش اعظمي از شرايط را تحت كنترل و اختيار كشاورز قرار دهد .
محصولات كشاورزي در اقتصاد رو به جهاني شدن به مانند نفت تابع شرايط مختلف اقتصادي وحتي سياسي دستخوش نوسانات قيمت مي شوند.
بورس هاي عمده كشاورزي دنيا در تغييرات قيمت محصولات نقش موثري دارند.مسائلي چون تغييرات دفعي آب وهوا ،تحريم هاي اقتصادي تغييرات در تعرفه هاي گمركي و ...از جمله عوامل موثر در نوسانات بازار هستند از سوي ديگر نهاده هاي كشاورزي خود داراي نوسانات وتغييرات قيمت هستند واين موجب پيچيده تر شدن مسئله قيمت گذاري محصول خروجي مي شود دراين جا تلفيقICT و نظام جامع اقتصاد كشاورزي مي تواند موثرترين كمك درراه رسيدن به يك كشاورزي شفاف و دور از تنش هاي بازار باشد.
اگر اطلاعات جامع و به روزي از قيمت نهاده ها در اختيار كشاورزان قرار گيرد وآنها بدانند كه كشور در يك سال چه ميزان واردات واز چه نوع محصولي خواهد داشت واز ميزان نياز داخل به هر محصولي آگاه باشند .بدون شك خواهيم توانست استراتژي هدايت توليد ملي را از سطح كوچك ترين مزارع پيش ببريم و اين هدف فقط با هدايت جامع توليد كنندگان وتلفيق كليه عوامل موثر در كشاورزي امكان پذير است.
در اينجا از مسئله اي كه در سالهاي اخير با صورت بغرنج و لاينحل درآمده به عنوان مثالي ياد مي شود،
نوسان بين ميزان توليد پياز و قيمت آن با ميزان توليد سيب زميني وقيمت آ امري است كه حتي سياست گذاران كشاورزي هم ديگر به آن عادت كرده اند ،دريك سال آنقدر پياز توليد مي شود كه باعث افت قيمت آن مي شود و در مقابل چون توليد سيب زميني كاهش يافته قيمت آن بالا مي رود ودر سال ديگر دقيقا بر عكس همين قضيه پيش مي آيد. اماشايد خيلي دور از ذهن نباشد كه همه اين موارد با يك نظام هماهنگ و يكپارچه برنامه ريزي شده بر اصولICT قابل رفع و هدايت است شناخت و تعيين ظرفيتها با ساير شرايط حاكم بر آ ن منطقه از قبيل آب و هوا،مكانيزاسيون و...مي تواند هر ساله در ابتداي فصل زراعي كشاورز را براي انتخاب نوع محصولي كه بالاترين بازده اقتصادي رابراي كشور دارد ياري كند ضمن اينكه اكثر شرايط را تحت كنترل و اختيار كشاورز قرار مي دهد .
مهمترين چالش در كشاورزي نقش صادرات وواردات و عوامل موثر بر آن و همچنين سياستهاي كلي كشور در امر كشاورزي است. سالهاست كه اكثر كارشناسان مسائل اقتصاد كشاورزي داد سخن بر آورده اند كه ايران با تكيه بر تواناييهاي و قابليتهاي خود مي تواند در اكثر موارد توليد كشاورزي به خود كفايي برسد.به گونه اي كه كشور را از واردات محصولات مهمي چون گندم، ذرت يا مرغ بي نياز كند و از فشارهاي اقتصادي و سياسي وارد شده از جانب كشورهاي صادر كننده آن بكاهد.
اخيرا با توجه دولت به پديده ICT و به جريان افتادن طرح دولت الكترونيكي جاي اميد واري بسياري پيش آمده تا هر يك از وزارتخانه ها و سياست گذاران با توجه به كاركرد خود فناوري ارتباطات واطلاعات را در ساختار برنامه ريزي هاي خود تزريق كنند و از نتا يج آن ببرند .
وزارت جهاد كشاورزي به عنوان سياست گذاري و راهبري بخش كشاورزي مي تواند با برنامه ريزي اصولي به جمع آ وري ، پردازش ورسانش اطلاعات نقش مهمي را باز كند .ضمن اينكه با اتصال به ساير سازمانها وارگانهاي تاثير گذار در اين بخش از جمله وزارت بازرگاني و وزارت ارتباطات وفناوري كليه زيرساختهاي شكل گيرICT را در ساختار كشاورزي ايران فراهم كند.توجه به آموزش و ترويج با تكيه بر قابليت هاي ICT از ديگر راهكارهاي رسيدن به توسعه همه جانبه در كشاورزي باشد راهبري كردن تحقيقات دانشگاهي و توجه به نو آوري هاي علمي از يك سو و انتقال به هنگام تكنيكهاي جديد توليدي با تكيه بر پايه هاي فناوري ارتباطات و اطلاعات مي تواند كشاورزي ايران را ظرف چند سال آينده متحول كند و زمينه هاي علمي شعار(كشاورزي محور توسعه)را فراهم نمايد.
نانوتكنولوژي و كشاورزي