گل شمعدانی

گل شمعدانی

Pelargonium

شمعدانی گونه ای است از خانواده ژرامیناسه Geraminaceae  . این گیاه بومی آفریقای جنوبی است .

 در حدود 220 گونه   و 5000 – 6000  واریته دارد ، که غالب آنها جنبه بوته دارد و در گلکاری چندان مورد توجه نیستند .

ارقام شمعدانی که در باغبانی مورد استفاده است اکثرا برای گل آنها و عده ای برای برگهای زینتی آن و برخی نیز از عطرشان کاشته می شود .

انواع شمعدانی هائی را که در گلکاری مورد استفاده قرار می گیرند به چهار طبقه تقسیم می نمایند :

اول – جنس شمعدانی معمولی p.x hortorum: که در چنس شمعدانی معمولی هورتوروم مجتمع شده اند . بیشتر در باغات و باغچه ها کشت می شود .

در این جنس ، گونه شمعدانی معمولی زونال zonale   که در روی برگ آنها حلقه تیره رنگی بشکل نعل مشاهده میشود مورد استفاده است .

گلها به رنگهای قرمز ، صورتی ، سفید ، کم پَر ، پُرپَر ، دیده می شود .

گونه حلقه ای یا زونال zonale دارای واریته های متعددی است و رایران اکثرا ازارقام زیر استفاده میشود .

1 -  شمعدانی حرامزاده : پاکوتاه و دارای گلهای قرمز و خیلی پُرگل است .

2 – شمعدانی یهار هلوئی : واریته ای است به ارتفاع 40 – 50  سانتیمتر ، برگها درشت گلها صورتی مایل به نارنجی .

3 – شمعدانی سفید : برگها کوچک ، گلها سفید کم پَر یا پُر پَر .

4 – شمعدانی نقره ای : اطراف برگها در این واریته به رنگ سفید نقره ای و وسط آن سبز رنگ و گلها برنگ قرمز تند است .

5 – شمعدانی ترمه ای : در این واریته حلقه وسطی دایره ای شکل به رنگ زرد مایل به قرمز و خود برگها به رنگ زرد تیره میباشد .

گلها به رنگ صورتی تند و کم پَر است . برگهای این واریته زینتی میباشد .

6 – شمعدانی طلائی : برگها به ر

در این دسته حلقه وسطی برگها در بعضی بکلی از بین رفته و در برخی کاملا نمایان است .

 این واریته هم برگش زینتی است .

دوم – شمعدانی پیچ یا شمعدانی برگ عشقه ای p.peltatum: شاخه های این نوع شمعدانی نازک و بعضی از ارقام آن بطول یک متر یا بیشتر می رسد .

سوم – شمعدانی اژدر p.domesticum: که بیش از یک واریته از آن بنام شمعدانی گل درشت grandiflorum در ایران کشت نمی شود . بلندی این واریته 50 – 60 سانتیمتر است .

برگها درشت ، به رنگ سبز تیره و چین دار ، گلها درشت به رنگهای مختلف قرمز ، زرد ، بنفش ، و سفید ، یک رنگ و یا دو رنگ می باشد .

چهارم – شمعدانی عطری p.capitatum: برگها کرکدار و دارای عطری است شبیه عطر گل سرخ و برای تهیه اسانس از آن استفاده میشود . گلها کوچک برنگ ارغوانی .

گل شمعدانی عطری در درجه دوم اهمیت قرار دارد .

روشهای کاشت : کوشش یک باغبان مجرب بر این است که شرایط مطلوب برای هر گیاه را بقسمی فراهم کند که آن گیاه بتواند حد اکثر ظرفیت خود را آشکار سازد .

هر گیاه به چهار ماده اصلی و اساسی که عبارتند از: هوا ، آب ، غذا و نور احتیاج دارد .

شناخت محیط طبیعی هر گیاه راهنما و کمک ارزنده ای برای باغبان است .

ولی تصور اینکه شرایط طبیعی همیشه کمال مطلوب میباشد اشتباه بزرگی است .

گیاهان وحشی به شرایط سخت و نا پایدار مقاومت و سازگاری پیدا کرده اند و قادر به ادامه زندگی و تولید مثل می باشند .

درحالیکه گیاهان اهلی در نتیجه دورگ گیری و انتخاب بعضی از صفات مورد نظر ، خاصیت مقاومت خود را به مقدار زیاد از دست داده اند .

بهمین دلیل نباید تصور کرد که چون شمعدانی به شرایط نا مساعد مقاوم است ، نباید شرایط بهتری برای آنها مهیا نمود .

 شرایط لازم برای شمعدانی بشرح زیر است :

خاک : خاک مناسب شمعدانی خاکی است که اگر آنرا در دست بفشاریم به زحمت بهم بچسبد یعنی کمی سنگین باشد . اگر زیاد بهم بچسبد معلوم می شود رس آن زیاد است و خاک تکه تکه می شود .

 اگر به آسانی دانه های خاک از هم بپاشد معلوم می شود خیلی سبک است و مناسب شمعدانی نیست .

خاک شمعدانی تشکیل میشود از یک قسمت خاک برگ پوسیده ، دو قسمت خاک مرغوب باغچه ، و یک قسمت شن زبر و یک قسمت کود گاوی پوسیده .

 در نقاطی که تابستان خیلی گرم دارد ، %50 از خاک گلدان از تورب توصیه می شود .

برای اینکه رطوبت را بهتر نگهدارد .

هرچند تورب زیاد و خاک برگ زیاد مانع رشد شمعدانی است زیرا ترشی ( اسیدیته ) خاک را بالا میبرد ( اسیدیته برای شمعدانی باید بین شش و نیم تا هفت باشد ) .

غذا : همانطوریکه می دانید کود فسفره برای تقویت ریشه و کود ازته برای ازدیاد شاخ و برگ و کود پتاسی برای تولید گل و میوه مفید است .

تناسب این عناصر موثرتر از میزان مواد غذائی است .

باید توجه داشت اگر یکی ازاین عناصر زیاده ازحد به شمعدانی داده شود ، برای شمعدانی مضر است .

اگر با دادن کود دامی ، کود ازته هم زیاد بدهیم ، شاخه های شمعدانی طویل می شود و برگها هم بزرگ می گردد .

و این همان گلدانهائی است که باغبان به آنها گرسنگی می دهد و مدتی به آنها کود نمی دهد ، بطور خلاصه از اردیبهشت تا مهر ماه  هر ماه یکمرتبه باید کود تجارتی به شمعدانی داده شود.

ودر زمستان از کود دادن باید خودداری کرد .

کود را موقعی به گیاه می دهند که ریشه گلدان را پُر کرده باشد .

آب : شمعدانی در اعضاء خود آب را ذخیره می کند .

این گیاه خیلی سریع و بمقدار زیاد می تواند آب را جذب کند .

 بهمین دلیل است که وقتی خاک خیس است باوجودیکه آب زیاد برایش مناسب نیست معذالک آنرا جذب می کند ( در صورتیکه برای اغلب نباتات این آب زیاد ضرر میرساند ) در هر حال در تابستان موقعی که بوته شمعدانی گل دارد به آب نسبتا زیاد احتیاج دارد .

در روزهای کوتاه زمستان و در حرارت کم ، آب دادن را برای چند هفته باید قطع کرد . 

ولی وقتی گیاه در حال فعالیت است هیچوقت نباید رطوبت خاک قطع شود .

وقتی شمعدانی کاملا خشکی می بیند پوست ساقه سفت و خشبی می شود و عده ای از ریشه های لطیف و سفید رنگ از بین میروند .

 برگرداندن این حالت بحالت اولیه خیلی طول می کشد .

در شمعدانیهای گلدانی باید طوری آب داد که خاک گلدان کاملا خیش شود و بعد از آن هروقت خاک کاملا خشک شد باید آب داد.

میزان و موقع آب دادن بستگی به وضع خود گیاه و حرارت هوا و رطوبت جوی دارد .

در روزهای خیلی گرم یا روزهائی که بادهای خشک می وزد ، در وسط تابستان به شمعدانی باید روزی دو مرتبه آب داد .

 وقتی شدت نور کم است یا رطوبت زیاد است اصولا گیاه به آب نیاز ندارد .

اگر شدت آفتاب زیاد است بهتر است به گلدانها سایه بدهند تا به این وسیله تعریق در نبات کم شود و این کار بهتر از آن است که مرتبا به گلدانها آب بدهند .

ارقام شمعدانی عطری و پیچ و اژدر نسبت به شمعدانی معمولی بیشتر به آب احتیاج دارند .

هوا : می گویند شمعدانی رطوبت جوی را لازم ندارد .

این صحیح است ، شمعدانی مثل سرخس ، گلخانه مرطوب را دوست ندارد .

ولی نباید محیط هم زیاده از حد خشک باشد .

بنظر می آید خیلی از شمعدانیها هوای خشک را می پسندند وعده  کمی هم حتما خشکی زیاد هوا را لازم ندارند .

رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست . ولی برای غنچه ها ضرر دارد .

در آخر روز که حرارت پائین می آید ، رطوبت زیاد می شود و در شب ممکن است گلبرگها مرطوب شوند و گلها بگندد .

بهتر است آبپاشی در صبح انجام شود که تا عصر رطوبت روی گلها خشک شود و همچنین در منزل در عصر پنجره ها را باز کنند تا رطوبت اضافی بیرون برود .

رویهمرفته جریان هوا خیلی از ناراحتی ها را از بین می برد .

روشنائی :

هرچند وطن اصلی شمعدانی سرزمین آفتاب درخشان است ولی شمعدانی که در منزل و باغچه عمل میآورند به نور شدید احتیاج محدودی دارد .

شمعدانی در محل سایه و قسمت شمالی ساختمان گل نمی کند و همچنین گوشه ای تاریک محل مناسبی برای کاشت شمعدانی نیست .

در نقاط سایه شاخ و برگ آن زیاد شده و شاخه هایش طویل و آبکی میشود .

اگر در گلخانه و یا در تابستان سایه به آن ندهیم رنگ براق شمعدانی از بین می رود .

نقاط کاملا آفتابی چه در گلخانه و چه در خارج گلخانه برای شمعدانی مضر است .

حرارت :

حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است .

هرچند در حرارتهای بالا هم زنده میماند .

حرارت بین 43 – 44 درجه کلیه ارقام شمعدانی را از بین می برد .

حرارت مناسب برای شمعدانی عطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است که در این حرارت ها بهتر رشد می کند .

بعضی از ارقام شمعدانی زونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می کنند .

گلدانها :

گلدانهای سفالی برای شمعدانی مناسب است .

مخصوصآ در گلخانه ها اگر شمعدانی را در گلدان کوچکتر بکارند مناسب تر است تا گلدان های بزرگنر .

وقتی قلمه ها ریشه دار شدند باید آنها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر دهانه ) کاشت و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر دهانه ) منتقل کنند .

خاک گلدان باید کمی سفت و با ثبات باشد . یعنی مقدار رس بیشتر از حدی باشد که قبلا گفته شده .

نه اینکه سخت و سفت و سنگین باشد .

تعویض گلدان وقتی انجام می شود که ریشه ها بتازگی به بدنه گلدان رسیده باشند ، نه اینکه صبر کنند تا علائم گرسنگی در گیاه ظاهر شود .

موقع گل کردن بوته جوان در گلدان بتدریج عوض می شود احتیاجی به کود اضافی نیست .

اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می کند بستگی به واریته شمعدانی دارد  .

بعضی در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده ای در گلدان خیاری ( 17 سانتیمتر قطر دهانه ) خوب گل میکنند .

متوقف کردن رشد بوته ها :

بیشتر انواع شمعدانی را اگر بحال خود بگذارند یک ساقه اصلی می دهد و وقتی این ساقه رشد کافی کرد ، که اغلب گل هم ندارد ، شاخه های اطراف بیرون می آیند .

این وضعیت رضایت بخش نیست .

 ولی اگر سر ساقه اصلی را ببریم یعنی پنسمان کنیم ، دو جوانه نزدیک محل قطع رشد می کنند و اینها هم بنوبه خود تا حدی رشد کرده و از آن ببعد شاخه های جانبی رشد می کنند .

منظور از متوقف کردن رشد ، هم آهنگ و هم زمان کردن رشد جوانه ها می باشد .

شروع رشد شمعدانی در بهار و توقف در رشد و تولید گل آن در اواسط تابستان است .

و شروع مجدد رشد در موقع کوتاه شدن روز یعنی پائیز است .

موقع قلمه گرفتن ، معمولا در آخر مرداد و اوائل شهریور می باشد که گیاه مادری از قدرت و قوت کاملی برخوردار است .

قلمه هائی که گرفته میشود در آخر مهرماه دارای ریشه کامل می باشند و می توان آنها را در گلدان 5/8 سانتیمتر قطر کاشت .

در همین موقع که قلمه های ریشه دار جابجا میشود و باید از نقطه نموی قلمه ، سربرداری ( پنسمان ) شود .

شاخه هائی که قبل از نیمه زمستان رشد می کنند از رشد دو یا سه جوانه چانبی سرچشمه می گیرند .

رشد زیاد شاخه ها تا اوایل بهمن ماه احتمالا شروع نمی شود .

در این موقع در ظرف چند هفته شاخه های جوان جانبی شاخه های مجددی میدهند که دو یا سه بند دارند . اینها هم باید سر برداری ( پنسمان ) شوند .

 بنابراین برای تقویت بوته باید سعی کرد که شاخه های بیشتری ایجاد گردد .

در اواخر اسفند رشد شاخه ها و ریشه ها زیاد می شود و در این موقع است که تغییر اندازه گلدان لازم میباشد . باید بوته ها را به گلدانی که قطر دهانه آن 11 سانتیمتر باشد منتقل نمود .

این تغییر گلدان ممکن است رشد بوته را مجددآ متوقف کند .

در اواسط فروردین اگر رشد خیلی زیاد است قسمتی از سرشاخه ها باید سر برداری شود و این آخرین پنسمان است .در اواسط خرداد بوته باید در یک حالت کامل باشد .

بعضی از انواع شمعدانی ها بیش از یک یا دو ساقه نمی دهند ولی بعصی پُر شاخ و بگند و احتیاج زیادی به سربرداری ندارند . فقط ممکن است گل دادن بوته را به عقب بیاندازد .

معمولا شمعدانی هائیکه یک ساقه راست دارند را  پنسمان میکنند ولی مثلا در شمعدانی پیچ این کار معمول نیست ولی شمعدانی های معمولی و بعضی از شمعدانیهای اژدر را می توان با سربرداری فرم داد .