اثر آلودگی روی کیفیت زندگی

اثر آلودگی روی کیفیت زندگی

از بین مهمترین نیازهای انسان، هوا حیاتی‌ترین نیازی شناخته شده است كه اگر اختلالی در آن ایجاد شود ادامه زندگی را غیرممكن خواهد كرد.در فاجعه مه دود لندن در سال ‪ ۴ ، ۱۹۵۲هزار تن در مدت چند روز در اثر غلظت بالای آلاینده‌های هوا جان باختند.

آلودگی هوا چیست؟

هوا اقیانوسی است كه ما در آن تنفس می‌كنیم. ‪ ۹۹/۹درصد هوا از نیتروژن، اكسیژن، بخار آب، و گازهای بی‌اثر تشكیل شده است. فعالیتهای انسانی می‌تواند موادی را وارد هوا كند كه بعضی از آنها می‌تواند مشكلاتی را برای انسانها، گیاهان و حیوانات بوجود آورد. چندین نوع آلودگی هوا وجود دارد كه آثار گوناگونی برجا می‌گذارند.مه دود، باران اسیدی، پدیده اثر گلخانه‌ای و ایجاد حفره در لایه ازون هر كدام عوارض خطرناكی را برای سلامت انسان و كل محیط زیست ببار می‌آورند.انتشار ذرات حاصل از مصرف سوخت‌های فسیلی برای تهیه انرژی از دیگر انواع علل آلودگی هوا به شمار می‌رود. اندازه این ذرات بسیار كوچك حدود ‪ ۲/۵میكرون است. این نوع آلودگی گاهی آلودگی كربن سیاه نیز نامیده می‌شود.گازهای حاصل از مصرف سوخت در خودروها، خانه‌ها و صنایع یك منبع مهم آلودگی هوا به شمار می‌رود. برخی معتقدند حتی سوزاندن چوب و زغال چوب در بخاری و منقل می‌تواند مقادیر زیادی دوده را وارد هوا كند.انتشار گازهای مضری مانند دی اكسید سولفور، مونواكسید كربن، اكسیدهای نیتروژن، و بخارات شیمیایی می‌توانند در جو زمین واكنشهای شیمیایی انجام داده و تشكیل مه دود و باران اسیدی بدهند.آلودگی در محیطهای بسته مانند خانه‌ها، ادارات، و مدارس نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از این آلاینده‌ها در اثر فعالیتهایی مانند استعمال دخانیات و آشپزی ایجاد می‌شود. بسیاری از افراد ‪ ۸۰تا ‪ ۹۰درصد عمر خود را در داخل محیطهای بسته می‌گذرانند و قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های مضر می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد. به همین خاطر توجه به آلودگی هوا در داخل و خارج خانه حائز اهمیت است.

 آثار آلودگی هوا بر سلامت انسان

آلودگی هوا به طرق گوناگونی می‌تواند آثار زیانبار درازمدت و كوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. كودكان كم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.برخی بیماریها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می‌شوند. معمولا میزان آسیبها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد یعنی مدت تماس با آلاینده‌ها و غلظت مواد شیمیایی.آثار كوتاه مدت آلودگی هوا عبارت است از حساسیت چشمها، بینی و حلق، عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه. سردرد، تهوع، و واكنش‌های آلرژیك نیز از دیگر عوارض كوتاه مدت این مشكل زیست‌محیطی است. آلودگی هوا برای مدت كوتاه می‌تواند بیماری مبتلایان به آسم و آمفیزم را تشدید كند.آثار درازمدت آلودگی هوا می‌تواند بیماری مزمن تنفسی ، سرطان ریه، بیماری قلبی، و حتی آسیب به مغز ، اعصاب ، كبد و كلیه‌ها را شامل شود.تماس مداوم با آلاینده‌ها بر ریه كودكان تاثیر می‌گذارد و در سالمندان سبب تشدید بیماری می‌شود.عقیمی ناشی از كاهش شمار اسپرم در مردان از عوارض آلودگی هوا شناخته شده است. آلودگی هوا نه تنها در تشدید آسم نقش دارد بلكه بزرگترین عامل خطر در ایجاد این بیماری محسوب می‌شود. پزشكان از جمله عوامل موثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا معرفی می‌كنند. این معضل برای بیماران دیابتی مرگبار است. آلودگی هوا در فرایند كنترل جریان خون در دیابتی‌ها اختلال ایجاد می‌كند.در تحقیقات انجام شده مشخص شده است آلودگی هوا در بروز چاقی نقش دارد و مرگ زودرس در نواحی آلوده شهرها به اثبات رسیده است.در گیاهان آلاینده‌ها توان گیاهان را برای مقابله با بیماریها و حشرات كاهش می‌دهند و در رشد آنها تاثیر منفی می‌گذارند. بسیاری از درختان در بزرگراههای شهر تهران در حالت نیمه مرگی هستند كه به علت انباشت لایه‌ای از ذرات آلاینده بر شاخ و برگ آنهاست.آثار آلودگی هوا به حدی گسترده است كه تحقیقات در این‌باره همچنان ادامه دارد. بیماریهای ناشی از آلودگی هوا می‌تواند بسیار پرهزینه باشد.هزینه‌های درمانی، كاهش بهره‌وری در محل كار می‌تواند سالیانه میلیاردها دلار هزینه بر جامعه تحمیل كند.

 پیشگیری از آلودگی هوا

در بسیاری از كشورهای جهان اقداماتی برای كاهش آثار آلودگی هوا بر محیط زیست انجام شده است. درحالی كه دانشمندان آثار زیانبار آلودگی هوا را بر گیاهان، حیوانات و زندگی انسانها مطالعه می‌كنند، قانون‌گذاران قوانینی را برای كنترل كاهش آلاینده‌ها تصویب نموده و آموزگاران در مدارس و استادان در دانشگاهها آثار آلودگی هوا را برای نسل جوان تشریح می‌كنند.اولین گام برای حل مشكل آلودگی هوا ارزیابی است. محققان آلودگی هوا را بررسی نموده و استانداردهایی را برای اندازه‌گیری نوع و مقدار آلاینده‌های خطرناك تعیین می‌كنند. بعد از آن باید حد مجاز آلاینده‌های هوا مشخص شود.در مرحله بعد می‌توان گامهایی برای كاهش آلودگی هوا برداشت. تنظیم مقرراتی برای موادی كه در اثر فعالیتهای انسانی در فضا منتشر می‌شود این هدف را تكمیل می‌كند. بسیاری از كشورها برای میزان انتشار آلاینده‌های خودروها و صنایع محدودیت‌هایی را اعمال كرده‌اند. این كار از طریق سازمانهای هماهنگ‌كننده كه وظیفه نظارت بر محیط زیست و هوا را به عهده دارند انجام می‌شود. در سازمان ملل برنامه مدیریت جو طرحهای زیست محیطی را در سراسر جهان اجرا می‌كند.در برخی كشورها علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست سازمانهای محلی نیز در كنترل و نظارت بر محیط زیست نقش دارند.پیشگیری مهمترین اقدام برای كنترل آلودگی هواست. سازمانهای نظارتی نقش مهمی در كاهش آلودگی هوا در محیط زیست ایفا می‌كنند.سالیانه ‪ ۲/۵میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند كه در این میان بیشترین میزان مرگ و میرها به علت آلودگی هوا در فضاهای بسته مانند خانه است. از این رو تهویه كافی برای كاهش آلاینده‌ها در محیطهای بسته مسئله مهمی است. در محیط خانه و محل كار باید جریان كافی هوا وجود داشته باشد و دستگاههای تهویه مناسب نصب شده باشد.یكی از خطرناكترین آلاینده‌ها دود سیگار است. محدودیت در استعمال دخانیات گام مهمی برای داشتن محیط زیست سالمتر است. هرچند قوانین كنترل استعمال دخانیات در برخی اماكن موثر است، اما قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران نیز مسئله مهمی است كه نباید از نظر دورداشته شود.پیاده‌روی و استفاده از دوچرخه به برخوداری از هوایی سالم و پاكیزه كمك می‌كند. آلودگی هوا را فقط با تلاشهای دانشمندان، صاحبان صنایع، قانون‌گذاران و تمام افراد جامعه كاهش داد. برای برخورداری از محیطی سالم برای خود و فرزندان همه باید مشاركت داشته باشند.

تاثیر بر جنگلها

نابودی درختان فقط در جنگلهایی روی داده که میزان آلودگی هوا در آنها نسبتا بالا بوده است. البته ممکن است، بطور اتفاقی در مناطق دارای آلودگی کمتر نیز بعدها چنین ضایعاتی مشاهده شود. هرگاه ثابت گردد که مقادیر کمتری از رسوبات اسیدی هم می‌توانند موجب نشت و خارج شدن مقادیر قابل ملاحظه‌ای از مواد مغذی شوند، ضایعاتی مشابه آنچه در کوتاه مدت با مقادیر نسبتا زیاد اسیدی روی داده، ممکن است در بلند مدت با مقادیر کمتری اسید هم ، اتفاق بیفتد.

بنابراین ، موضوع و مشکل نابودی جنگلهای ایالت متحده ‌امریکا ، همچون جنگلهای آلمان ، دیر یا زود بطور کاملا جدی ، مطرح خواهد شد. گروهی از پژوهشگران آزمایشگاه جنگلهای ملی بلوط که در این نواحی کیفیت شیمیایی خاک را بررسی کرده‌اند، به ‌این نتیجه رسیده‌اند که 41 درصد خاکهای بخش شرقی ایالات متحده ، مستعد از دست دادن مواد مغذی (نیتروژن ، فسفر و پتاسیم) می‌باشد. در نتیجه جنگلهای این منطقه دیر یا زود در معرض ضایعات قرار خواهند گرفت.

تاثیر بر غلات

مقدار خسارات اقتصادی که آلودگی هوا به تولید غلات وارد ساخته ‌است، طی برنامه کار شبکه ‌ارزیابی افت غلات سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (NCLAN) اندازه گیری و برآورد شده ‌است. طبق این تحقیقات ، کاهش مقدار ازن به میزان 50 درصد موجب افزایش حاصلخیزی چهار نوع غله ‌اصلی (سویا ، ذرت ، گندم و بادام زمینی) می‌شود. از این حاصلخیزی ، درآمدی به مبلغ 5 میلیون دلار بدست می‌آید. روی هم رفته برآورده شده ‌است که ‌ازن حاصله ‌از سوزاندن مواد نفتی 5 تا 10 درصد از تولید غلات می‌کاهد. اثر ازن حاصل از آلودگی هوا روی گیاهان به صورت زرد شدن برگ و فساد بافتها و کم شدن رشد گیاه و کاهش کیفیت محصول و حساسیت بیشتر گیاه در برابر تنشهای طبیعی ظاهر می‌گردد.

آمار آسیب ‌دیدگی غلات

برعکس حالت نابودی جنگلها که ‌از دیر زمان در نقاط گوناگون و جداگانه ‌اتفاق می‌افتاد، کاهش بازدهی غلات مسری به نظر می‌رسد. در تجزیه و تحلیلهای اقتصادی ، افت سالانه محصول غلات در ایالات متحده ‌امریکا بیش از 100 میلیون دلار برآورد شده ‌است. این مقدار قابل ملاحظه ، در واقع می‌تواند اعلام خطر جهانی تلقی شود. در این تحقیقات آمده ‌است: تا این تاریخ نیز ، آلودگی هوا از جنگلها و غلات آمریکا ، تاوان سنگینی گرفته و خسارات آن هنوز رو به ‌افزایش است. اگر رهاسازی گازهای آلوده کننده ‌از سطح زمین به هوا مهار نشود، در شرایط فعلی و با مقررات جاری ، تصور می‌رود مقدار غلظت اکسید نیتروژن حاصله ‌از کار تأسیسات تولید نیرو ، برق حرارتی و بخاری تا سال 2030 میلادی دو برابر می‌گردد.

تاثیر بر انسان

انسان وقتی در معرض هوایی باشد که در آن ، مقادیر قابل توجهی دی ‌اکسید گوگرد وجود د اشته باشد، مبتلا به بیماریهای تنفسی می‌گردد و زمانی که در معرض دمای زیادی واقع شود، بینایی‌اش تاحت تأثیر قرار می‌گیرد. میزان مرگ و میر کسانی که در معرض هوای آلوده به دی‌ اکسید گوگرد بوده و به بیماریهای قلبی یا ریوی دچار شده‌اند، روز به روز افزایش می‌یابد. در نتیجه ‌احتراق ناقص سوخت در موتورهای بنزینی ، کارخانه‌ها و غیره ، مونواکسید کربن (CO) در هوا منتشر می‌شود. وقتی هوای حاوی گاز CO را استنشاق کنیم ، گاز CO با هموگلوبین خون ترکیب شده و جلو بافت گلبول‌ساز را می‌گیرد.

بر اساس پژوهشهای انجام شده ، وقتی سطح اشباع هموگلوبین کربنی خون در حدود 20 % باشد، به قلب صدمه زده و به بافت خون‌گیر زیان می‌رساند. وقتی مقدار ماده یاد شده 10% باشد، سردرد عارض می‌شود. وقتی سطح دی‌اکسید نیتروژن موجود در هوا ، بالاتر از حد قابل قبول باشد، بیماریهای تنفسی در میان کودکان شایع می‌شود. هنگامی ‌که ‌اکسیژن هوا بیش از 500 میلی گرم در متر مکعب و واکنش فوتو شیمیایی نیز در حد بالایی باشد، انسان دچار تنگی نفس می‌گردد. جاری شدن آب از گلو یا چشمها از جمله مشکلات اساسی دیگری است که در چنین شرایطی مشاهده شده ‌است. بطور کلی آلودگی هوا باعث کاهش میزان بینایی می‌گردد.

تاثیر بر مواد

آلودگی هوا به طرق زیر روی مواد تأثیر می‌گذارد و باعث زیانهای اقتصادی می‌گردد:

•فرسایش

•رسوب مواد

•حمله مستقیم شیمیایی

•حمله غیر مستقیم شیمیایی

•خوردگی

به عنوان مثال ، دی‌اکسید گوگرد SO2 ، اسیدها و گازهای موجود در هوا باعث کدر شدن سطوح ، از دست رفتن فلزات و غیره می‌شوند. SO2 ، H2O و موادی از این قبیل باعث تغییر رنگ اجسام می‌شود. همچنین SO2 ، اسیدها و گازها باعث کاهش دوام پارچه می‌شوند.