کاربردهای چوب

کاربردهای چوب

اگر بخواهیم کاربردهای چوب را خلاصه کنیم ، در سطح جهانی ، چوب یک ماده خام فراوان و تجدید شونده است که برای تولید انرژی و مواد شیمیایی بکار می‌رود . چوب همواره نقش مهمی را در تولید انواع وسایل به عهده داشته است که به مرور زمان ، اکثر آنها با مواد پتروشیمیایی جایگزین شده است . با وجود اهمیتی که مواد پتروشیمیایی دارند ، نباید فراموش کرد که منابع نفتی و فسیلی پایان پذیرند و قیمت آنها رو به افزایش است .

به علاوه ، نگرانی‌های زیست محیطی سبب شده است که به چوب و تبدیل شیمیایی آن به انواع سوخت و مواد شیمیایی ، توجه بیشتری بشود . در صنایع و موارد گسترده و گوناگونی کاربرد دارد، مانند: کشتی سازی ، هواپیما سازی ، صنعت حمل و نقل و بسته بندی ، کاغذ سازی ، ابریشم و چرم مصنوعی ، پارچه بافی ، فیلم سازی ، ساخت ابزار موسیقی و... .

چوب به عنوان یکی از مصالح ساختمانی در کلیه امور قابل استفاده مباشد و به علت برخورداری از تاب مناسب فشاری و کششی ، از آن علاوه بر مصارف روزمره ، برای ساختن پل‌ها و اعضای طاق‌های پوسته ای نیز استفاده می‌شود . چوب در تزئینات داخلی و خارجی ، به عنوان یکی از بهترین و زیباترین مصالح طبیعی به طراحان کمک شایانی می‌کند .

- معرق کاری

معرق چوب تلفيق و ترکيبي است از انواع چوبهاي خودرنگ، مواد و مصالحي مانند استخوان ، صدف ، روي ، مس ، عاج ، خاتم و غيره که در روي سطح چوبي ، نقشي را به وجود مي آورد . مواد و مصالحي که در ساخت معرق چوب به کار مي رود ، به دو گروه چوبي و غير چوبي تقسيم مي شوند :

1. مواد و مصالح چوبي : در معرق چوب از انواع چوب خودرنگ مانند گردو ، چنار ، عناب ، نارنج ، سنجد ، زبان گنجشک ، راش ، گلابي ، فوفل و بسياري از چوبهاي ديگر ، بنا به طرح مورد نظر و سليقه معرق کار انتخاب و استفاده مي شود .

2. مواد و مصالح غير چوبي : هنرمند معرق کار ، بنا به ذوق و سليقه خود و طرح کار مي تواند از مصالح ديگري مانند عاج ، استخوان ، صدف ، فيبرهاي مصنوعي ، خاتم ، مس و برنج استفاده کند .

ابزار و وسايل مورد نياز در ساخت معرق چوب

1. ميز کار : که بايد متناسب با قد معرق کار باشد .

2. تخته پيشکار : تخته اي کوچک و معمولاً نئوپان يا هفت لايي است که در جلوي آن شکافي به شکل هفت وجود دارد .

3. کمان اره : که اره مويي بر روي آن بسته مي شود .

4. اره مويي : تيغه اي برنده و بسيار ظريف است که اندازه هاي مختلفي دارد .

5. در معرق کاري ابزار و وسايل ديگري مانند چوبساي ، چکش، ميخ سايه، ميخ کش، تيزک و رنده به کار مي رود .

روش توليد معرق چوب

1. رنگ بندي : طرح مورد نظر را با توجه به رنگ ، بافت و جنس مصالح مورد استفاده در معرق ، رنگ بندي مي کنند .

2. علامت گذاري و خُرد کردن طرح : با توجه به رنگ بندي ، طرح مورد نظر را علامت گذاري و شماره گذاري نموده ، خرد کرده ، بر اساس نوع مصالح ، دسته بندي مي کنند .

3 . برش کاري : هر قطعه طرح را با اره مويي به دقت مي برند .

4. جفت و جور کردن : همه قطعه هاي طرح را مطابق علامت گذاري ، کنار هم چيده، به يکديگر مي چسبانند ، سپس در محل مربوطه روي زير کار پرس مي کنند .

5. پر کردن زمينه با چوب : معرقي که زمينه آن با چوب پر مي شود ، معرق «زمينه چوب» نام دارد .

-منبت کاری

واژه منبّت از نبات به معني گياه، گرفته شده است و در اصطلاح به نقش برجسته و کنده کاري روي چوب گفته مي شود .

وسایل مورد استفاده در منبت کاری

1. مغار

2. چکش چوبي (تخماق)

3. ديگر وسايل و ابزار

مغار: تيغه اي است فولادي با دسته چوبي يا پلاستيک فشرده که در مقابل ضربه، مقاوم است. مغارها به

چهار گروه تقسيم مي شوند :

مغارهاي تخت :که تيغه اي تخت با لبه برش صاف دارد و براي دوربري خطوط و کنده کاري زمينه منبّت استفاده مي شوند . مغارهاي نيم واز : که داراي تيغه اي ناوداني شکل با لبه برش هلالي است و براي دوربري قسمتهاي منحني شکل و ساخت و ساز استفاده مي شود . مغارهاي لگويي : با تيغه اي ناوداني شکل و لبه برش نيم دايره است و از آن براي دوربري قسمتهاي دايره اي شکل و ساخت و ساز نقوش استفاده مي شود . مغار شفره : با تيغه اي ناوداني با لبه برش به شکل هفت است و از آن براي شيار زدن و دوربري اوليه نقوش استفاده مي شود . چکش چوبي وسيله اي است که از يک دسته و يک سر چوبي درست شده و منبت کاران براي ضربه زدن به سردسته مغار از آن استفاده مي کنند .

مراحل توليد منبت

1. انتخاب و آماده نمودن طرح و قطعه چوب مناسب براي منبت کاري

2. انتقال طرح روي چوب : که از طريق چسباندن طرح روي چوب، طراحي مستقيم، کپي کردن طرح، گرده کردن طرح روي چوب مورد نظر انجام مي گيرد .

3. دوربري : براي شکل گيري نقش منبت ، ابتدا دوربري و سپس زمينه ي اطراف نقوش را کنده کاري مي کنند .

4. کنده کاري : با استفاده از مغاز تخت ، ابتدا چوب اضافي کناره هاي زمينه کار و در نهايت چوب اضافي بخشهاي مياني زمينه را برمي دارند .

5 . ساخت و ساز و روسازي : پس از تراشيدن زمينه کار ، با مغار مناسب، ساخت و ساز را شروع مي کنند .

- تاریخچه استفاده از چوب

چوب ماده ای است کا به مرور زمان و با تاثیر عوامل جوی از بین می رود زيرا چوب ماده اي است، آسيب پذير که شرايط مختلف جَوّي، محيطي و گذشت زمان بر روي آن تأثير مستقيم و غيرمستقيم داشته، آن را فرسوده و به تدريج نابوده مي کند. بنابراين تاريخ و زمان مشخصي در مورد استفاده انسان از اين ماده در دست نيست . اما در سخنان و نقشواره های ایرانیان باستان شواهدی وجود دارد که از چوب در ساخت وسایل استفاده کرده اند . همانطور که گفته شد داريوش در فرمان بنياد شهر شوش مي گويد: «تخته و چوب يکا از گاندرا و کرمانيا آورده شد». واژه (يکا) در زبان فارسي همان درخت جگ است که چوبي قهوه اي رنگ و سخت دارد. از اين نقش برجسته قصر آپادانا در دوره هخامنشي آشکار مي شود که چوب را براي استفاده کاربردي و تزئيني در دوران مادها نيز به کار مي گرفتند. در قسمتي از اين نقش برجسته يک درباري ماد در حال حمل يک صندلي چوبي مشاهده مي شود که مربوط به سده پنجم پيش از ميلاد است . در زمان ساسانيان نیز استفاده از چوب در ساختمان رواج بسيار داشته است. به ويژه استفاده از کلافهاي چوبي در ميان ديوارها به منظور استحکام بخشيدن رايج بوده است . بنابراین می توان از چوب به عنوان ماده اولیه ساخت و ساز خانه و وسایل دیگر نام برد همچنین امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته خانه های خود را با چوب می سازند و این نشانه آن است که چوب نسبت به آجر و بتون و سیمان و ... دارای برتری های زیادی می باشد .

- وسایل کارگاه چوب 1

برای کار در کارگاه چوب و برای تبدیل مواد اولیه (مانند: گرده بینه درخت ، نوپان ، فیبر ، تخته چند لایی و غیره ) به کالای مورد نیاز مصرف کننده (مانند: مبل ، میز ، در ، پنجره و غیره ) به وسایلی در کارگاه نیاز می باشد .

میز کار : برای اینکه بتوان در کارگاه بطور ایستاده با تسلط کامل و خستگی کمتر روی قطعات کوچک کارهایی مثل خط کشی و برشهای نیاز به حالت ایستاده از میز کار استفاده می کنند . میز کار باید سنگین باشد تا هیچ لرزشی هنگام کار با آن نداشته باشد .

عمومی ترین وسایل اندازه گیری و اندازه گذاری: ((1- خط کش فلزی ، برای اندازه گیری های ضخامت و طول کوتاه 2- گونیای ساده ، برای اندازه گیری زاویه های مختلف 3- پرگار ، برای اندازه گیری قطرهای داخلی و خارجی 4- میکرومتر ، برای اندازه گیری وسایل مکانیکی یا قطعات مکانیکی مثل ورق و صفحات نازک با دقت 1/100 میلیمتر 5- کولیس ، برای اندازه گیری قطر داخلی و خارجی و عمق 6-متر نواری ، عمده ترین وسیله دراندازه گیری طول چوب که در هر یک متر اندازه گیری یک میلیمتر خطا دارد 7-خط کش تاشو ، برای اندازه گیری های طول به کار می رود 8- چرخ اندازه گیری ، برای اندازه گیری پستی و بلندی ها و سطوح قوس دار به کار می رود 9- خط کش تیره دار ، برای یک ضخامت کردن و ضخامت کردن رو و نر و خط کشی اتصاهای « فوق زبانه ، کم زبانه ، نیمانیم» 10- گونیای تا شو ، برای اندازه گیری زاویه های 45 و 90 درجه)) . واحد ستاره برای درست بودن سطح و لبه کار که حالت کج و پیچیده نداشته باشند استفاده می شود  .

اره : اره وسیله ای برای برش می باشد . اره ها بر حسب نوع کار با آنها به دو نوع دستی و ماشینی تقسیم شده است .

اره دستی : از دندانه ( برای برش ) ، دسته ( برای هدایت ) ، تیغه ( برای استحکام ) تشکیل شده است که به چند گونه از آن اشاره می کنیم ؛ 1- اره برش طولی 2- اره برش عرضی 3- اره پشت دار 4- اره نوک گرد بر 5- اره ظریف بر 6- اره گرات 7- اره روکش بر 8- اره کمانی و غیره .

اره ماشینی : به صورت یک دستگاه کامل با تمام وسیله های مورد نیاز که قدرت برش آن توسط موتور سیم پیچی یا باد فشرده تامین می شود . که به صورت برقی و پنماتیکی وجود دارد . چند گونه از اره های ماشینی : 1- اره فلکه ( نواری ) 2- اره چند کاره 3- اره عمود بر 4- اره درز کن 5- اره گرد( دایره ای) 6- اره موتوری و غیره .

رنده : وسیله برای رندیدن و تسطیح سطوح چوب و یک ضخامت کردن چوب می باشد که بر حسب نوع کار با آنها به صورت دستی و ماشینی وجود دارد .

رنده دستی : رنده دستی از چهار قسمت (1 - بدنه 2- تیغه 3- کوله رنده 4- گوه ) تشکیل شده است و چند نوع از آنها عبارتند از : رنده آهنی ، رنده دو تیغ ، رنده قاچی ، رنده خشی ، رنده بال کبوتری ، رنده بغل و غیره .

رنده ماشینی : چنانچه عمل تسطیح کردن سطوح  الوارها و چوبهایی که با رنده دستی امکان رندیدن ندارند وجود داشته باشد از رنده ماشینی استفاده می کنیم . چند نوع از آنها عبارتند از : رنده دستگاهای چند کاره ، گندگی ( کپی بردار ) ، رنده بلند دستگاه و غیره .

چکش: از چکش برای اعمال ضربه به وسایلی مانند (میخ ، مقار ، رنده ، قطعات فلزی و... ) استفاده می شود . انواع چکش ها : چکش چوبی ، چکش پلاستیکی ، چکش فلزی ، چکش لاستیکی و ... .