ورشکستگی

ورشکستگی

پیشرفت های اقتصادی و روابط پیچیده تجاری که در دهه های اخیر حاصل شده، در روابط بین افراد چه در داخل و چه در خارج کشور موثر بوده است.

عدم دقت یا زیاده روی، ممکن است تاجر را با وضعی مواجه کند که نتواند تعهدات خود را انجام دهد. در این صورت کسانی که به تاجر اعتماد کرده اند، با ورشکستگی او ممکن است خود نیز دچار مشکل شوند. اگر ورشکستگی تاجر در نتیجه حوادث و اتفاق هایی باشد که با نحوه عملکرد او بی ارتباط باشد، قوانین جاری با چنین تاجری مدارا می کند تا از این موقعیت و دشواری خلاص شود ولی چنانچه ورشکستگی تاجر بر اثر سوء استفاده یا تقلب و تزویر باشد، با او برخورد شدیدی خواهد شد.

چه اشخاص تاجر محسوب می شوند؟

کلیه اشخاص اعم از حقیقی (انسان ها) و حقوقی (شرکت ها، موسسات و سازمان ها)می توانند به عملیات تجاری دست بزنند.

چه بسا شرکتی ورشکسته شود ولی این امر مستلزم ورشکستگی اعضای موسس آن نباشد. در این مورد عکس قضیه نیز صادق است. پس همان طور که یک شرکت تجاری می تواند مانند انسان ها صاحب حساب بانکی شود. این امکان نیز وجود دارد که همانند یک انسان تاجر دچار ورشکستگی گردد.

مطابق مقررات کشور ، اشخاص که به یکی از امور زیر بپردازند. تاجر محسوب می شوند:

خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره مانند فرش برای فروش آن. البته لازم نیست که تاجر حتما در این اموال تصرف داشته باشد.

ـ تصدی به امور مربوط به حمل و نقل:

از راه خشکی، دریایی و هوایی به هر نحوی که باشد مانند اموری که موسسات حمل و نقل کالا یا مسافر انجام می دهند.

ـ انجام عملیات دلالی، حق العمل کاری:

عاملیت (مثل عامل فروش خودرو، مواد غذایی و...) و تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رساندن ملزومات و... مانند موسسات تهیه غذا برای شرکت ها.

ـ تاسیس و به کار انداختن هر نوع کارخانه به شرط آنکه برای رفع نیازهای شخصی نباشد.

ـ تصدی به عملیات حراجی :

یعنی شخص مکانی را تهیه کرده و دیگران کالای خود را در آن مکان به نمایش بگذارند و سپس هر شخص که بالاترین قیما را برای آن پیشنهاد کرد قادر به خرید آن باشد.

ـ هر قسم عملیات صرافی و بانکی :

مانند تبدیل ارز، اعطای وام، تنزیل اوراق تجاری و گشایش حساب و...

ـ معاملات برواتی :

اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد مانند انتقال برات و خرید و فروش آن.

- عملیات بیمه دریایی و غیر دریایی:

ـ کشتی:

کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتی رانی داخلی یا خارجی و معاملات مربوط به آن.

ـ کلیه معاملاتی که تاجر یا غیر تاجر برای رفع نیازهای تجاری اش انجام می دهد.

ـ کلیه معاملاتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجاری ارباب خود صورت می دهند.

ورشكستگي چيست؟

احتمالا «ورشكستگي» تلخ‌ترين و دردناكترين و ترسناكترين كلمه‌ايست كه مي‌تواند در زندگي يك صاحب كسب و كار وجود داشته باشد. حالا به واقع ورشكستگي چه معنايي دارد؟

وقتي كه بدهكاري‌ها پشت سرهم و يكي يكي ظاهر شوند و صدالبته شما هم پولي نداشته باشيد، آن وقت ساده‌ترين كلمه‌اي كه به ذهن هر كسي مي‌رسد «ورشكستگي» است. اين حالت بر خلاف تصور بسياري شروع بدبختي‌ها و مشكلات نيست بلكه در كنار سختي‌هايش مزاياي هم دارد. البته اين راه شايد ساده‌ترين راه باشد ولي اصلا گزينه خوبي نيست چرا كه دردرجه اول شهرت و حيثيت حرف‌هايتان را خدشه‌دار مي‌كند و ديگر به سادگي نخواهيد توانست اعتبار كسب كنيد،وام بگيريد يا شريك بيابيد. به همين جهت هر كسي كه كسب و كاري به راه انداخته بايد حساب‌هاي پولي و ماليش را به درستي ثبت كند تا اگر در چنين وضعيتي گير افتاد، ببيند كه آيا اعلام ورشكستگي كردن به نفع اوست يا به ضررش.چراكه‌ورشكستگي استرس‌هاي فراوان،‌خدشه‌دار گشتن شهرت و اعتبار دوراني پر از مشقت به دنبال خود دارد و البته افسردگي هم به سراغ كساني كه ورشكستگي را با پايان دنيا مترادف مي‌نامند نيز مي‌آيد.

اكثر موارد كاسبان در دو نوع از اين حالت قرار مي‌گيرند. در حالت اول شما تازمان فرا رسيدن دادگاه تمامي بدهي‌هايتان را پرداخت مي‌كنيد ولي اين كار اعتبار شما را بيشتر در معرض خطر قرار مي‌دهد چرا كه پس از خاتمه جريانات قانوني، شما در واقع آه در بساط نداريد.

حالت دوم اين گونه است كه بدهي‌‌هاي شما در طي مدتي كه مشغول «سازمان‌دهي مجدد» كارتان هستيد، پرداخت مي‌شوند. دادگاه تعيين مي‌كند كه چطور و در چه سطحي بايد زندگي كنيد و چقدر از درآمدتان هر ماه به بدهكاران پرداخت مي‌شود و چه ميزان براي خودتان باقي خواهد ماند. شما مجبور مي‌شويد طي سه تا پنج سال آينده با بودجه اندكي روزگار بگذرانيد تا بتوانيد بدهي‌هايتان را به تدريج بپردازيد. در پايان اين مدت ديگر بدهكار نخواهيد بود ولي سابقه اين ورشكستگي چندين سال در سابقه كارتان باقي خواهد ماند. اين حالت هم چندان خوشايند نيست چون در طي اين مدت هم خطر از دست رفتن سرمايه هست. در اين وضعيت تا زماني كه دادگاه به شما اجازه نداده نمي‌توانيد وام بگيريد يا اعتبار جديدي بخواهيد.

به همين دلايل است كه ورشكستگي را بايد به عنوان آخرين گزينه و آخرين راه چاره در نظر بياوريد. نبايد هركسي كه نمي‌تواند كار و بارش را سر و سامان دهد اعلام ورشكستگي كند. بلكه اين مفهوم براي كساني است كه اصلا و ابدا نمي‌توانند بدهي‌هايشان را پرداخت كنند. يكي از اولين دلايلي كه مردم اين وضعيت را اعلام مي‌كنند اينست كه شغلشان را از دست داده‌اند يا درآمدهايشان به شدت افت كرده است يا اين كه مجبورند به خاطر ركود اقتصادي به شغل‌هاي پيش پاافتاده با دستمزد كمتر روي بياورند. حالت ديگر اينست كه صاحب يك مجموعه و كسب و كار در شرايط خانوادگي يا جسماني يا رواني بدي قرار دارد و مجبور شده است براي تامين مخارج درمان خود يا خانواده‌اش مبالغي گزاف بپردازد و از عهده پرداخت آنها بر نيامده است اعلام ورشكستگي گزينه اول نيست بلكه زماني كه اوضاع به شدت بر شما سخت مي‌گيرد و كاملا درمانده‌ايد، مي‌تواند راه نجاتي برايتان باشد. اگر مي‌بينيد كه نزديك به چهار سال با شرايط بي‌ثبات مالي دست به گريبان هستيد و اكنون ديگر نمي‌توانيد بدهكاران را راضي نماييد، تحمل فشار عصبي بيش ازاين هيچ فايده‌اي ندارد. اگر هم بيش از شش ماه است كه بدهكاران و موسسات مالي با تماس‌هاي مكرر يادآوري مي‌كنند كه از شما طلبكارند يا اخطار گرفته‌ايد، ديگر تلاش ممكن نيست.

اين حالت كه بعضي‌ها آن را با مرگ و نابودي يكسان مي‌بينند، در كنار تمامي دشواري‌هايش مزاياي چندي هم دارد. يكي اين كه مي‌توانيد مثل وضعيت اول ورشكستگي تمامي بدهي‌ها را پاك كنيد يا اين كه مانند شكل دوم در برنامه‌‌اي زمان‌بندي شده آنها را بپردازيد. ديگر اين كه وقتي با اعلام ورشكستگي اعتبار شما خدشه‌دار شد مشابه همين حالت در يك دوران طولاني عدم ثبات مالي هم وجود خواهد داشت. هنگامي كه با اين كار از شر طلبكاران خلاص شويد و قدري از فشارهاي عصبي‌تان كاهش يابند، مي‌توانيد دوباره و با حساب و كتابي دقيق‌ترو دورانديشي بهتر از نو آغاز كنيد. پول جمع كنيد و از صفر دست به كار شويد. البته اين كار اصلا آسان نخواهد بود. سعي كنيد از اشتباهات گذشته درس بگيريد و مانند گذشته بي‌حساب پول خرج نكنيد.

يك چيز واضح است و آن اين كه ورشكستگي اصلا وضعيت خوبي نيست و هنگامي كه بخواهيد دوباره كسب و كاري به راه بيندازيد، با مشكل مواجه خواهيد شد. وام‌دهندگان و موسسات مالي و اعتباري به راحتي به شما اعتماد نمي‌كنند چون سابقه اين خسارت بزرگ مالي تا مدت‌ها در سابقه شما باقي خواهد بود. تا زماني كه نتوانيد خوش حسابي خود را ثابت كنيد و نشان دهيد كه قابل اعتماديد، همه شما را فردي مي‌دانند كه شريك خطرناكي است و بايد از او حذر كرد. و اين مشكل در هنگام استخدام هم وجود خواهد داشت. اگر بخواهيد به خدمت ديگران درآييد، كارفرما به ديد يك فرد بي‌مسئوليت به شما مي‌نگرد وممكن است در كنار شخصي كه همان توانايي شما را دارد و براي استخدام آمده، ناديده گرفته شويد.

تعریف ورشکستگی

ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری هنگامی به وجود می آید که این اشخاص قادر به پرداخت بدهی های خود نباشند و در پرداخت آن توقف حاصل شود. باید توجه داشت که ورشکستگی و مقررات آن تنها مشمول تجار می شود در حالی که اگر اشخاص عادی قادر به پرداخت بدهی خود نباشند. اصطلاحاً به آنان «معسر» گفته می شود.

معسر کسی است که به علت کافی نبودن دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود قادر به پرداخت بدهی اش نیست.

همچنین قانون مقررات مخصوصی برای تصفیه امور تاجر ورشکسته پیش بینی کرده است و برای تقسیم اموال ورشکسته، طلبکاران نسبت به هم حق تقدمی ندارد در حالی معسر، هر طلبکاری که زودتر اقدام نماید به نتیجه خواهد رسید. در اینجا باید به نکته ای توجه داشت و آن اینکه شرکت های تجارتی چون تاجر شناخته می شوند، مشمول مقررات ورشکستگی می شوند ولی شرکا و مدیران آنها چون تاجر نیستند این مقررات نخواهد شد.

اعلام ورشکستگی

ورشکستگی باید به موجب حکم دادگاه اعلام شود و تا زمانی که دادگاه حکم ورشکستگی را صادر نکرده، ورشکستگی تاجر ثابت نمی شود. دادگاه عمومی محل اقامت تاجر صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارد. اعلام ورشکستگی بر حسب تقاضای یک یا چند نفر از طلبکاران یا به تقاضای دادستان و یا حتی اظهار خود تاجر صورت می گیرد.

موضوعی که باید دادگاه در حکم خود به آن توجه کند. تعیین تاریخ توقف تاجر است. چه بسا حکم ورشکستگی تاجر در مورخ 30/1/1383 صادر شود ولی تاریخ توقف او از پرداخت بدهی اش در سال 1382 باشد از این رو دادگاه باید در حکم خود تاریخ توقف تاجر را معین کند و اگر در حکم معین نشده باشد. تاریخ توقف تاجر از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا تاجر از تاریخ توقف حق مداخله در اموال خود را ندارد.

اثر حکم ورشکستگی نسبت به طلبکاران ورشکسته

از تاریخ صدور حکم ورشکستگی، بستانکاران ورشکسته مکلف اند خود را به مدیر تصفیه یا اداره تصفیه معرفی و مدارک مطالبات خود را تسلیم نمایند. تا طلب آنها ثابت شود. مدیر تصفیه یا اداره تصفیه موظف اند در جریان تصفیه در بعضی موارد از هیئت بستانکاران نظر بخواهند.

اثرحکم ورشکستگی نسبت به اشخاصی که مالی از آنها نزد ورشکسته به امانت است:

اگر قبل از ورشکستگی، شخصی اوراق تجاری مانند چک، سفته برات و... به او داده باشد که وجه آن را وصول و به حساب صاحب سند نگاه دارد یا به مصرف معینی برساند و وجه اوراق مزبور وصول یا پرداخت نشده باشند (در حالی که اسناد عیناً در حین ورشکستگی در نزد تاجر ورشکسته موجود بانشد)، صاحبان آنها می توانند عین اسناد را باز پس گیرند.

مال التجاره هایی که در نزد تاجر ورشکسته امانت بوده یا به نامبرده داده شده که به حساب صاحب مال التجاره به فروش برساند. مادام که عین آن به صورت کلی یا جزئی نزد تاجر ورشکسته موجود باشد با تاجر آنها را نزد شخص دیگری به امانت یا برای فروش گذارده باشد و موجود باشند. قابل استرداد است. اگر عین مال التجاره ای که تاجر ورشکسته به حساب شخص دیگری خریداری کرده موجود باشد. چنانچه قیمت آن پرداخت نشده باشد از طرف فروشنده، والا از طرف کسی که به حساب او آن مال خریداری شده قابل استرداد است.

اثر حکم ورشکستگی در معاملات ورشکته

چنانچه تاجر ورشکته از تاریخ اطلاع از وضع خود، معامله ای انجام دهد. این معامله مورد سوء ظن و شک است زیرا او سعی می کند با انجام این گونه معاملات به وضع خود بهبود بخشد. در اینجا معاملات تاحر از سه حال خارج نیست: یا معامله قبل از تاریخ توقف یا بین این تاریخ و تاریخ صدور حکم ورشکستگی یا بعد از تاریخ صدور حکم ورشکستگی استو

به وطور کلی معاملات تاجر قبل از تاریخ توقف صحیح می باشد اما از تاجری که عالم به توقف خود است، بای از تاریخ توقف، از کلیه معاملاتی که به زیان طلبکاران است خودداری نماید در غیر این صورت این معاملات باطل بوده و فاقد اثر خواهند بود.

اگر تاجر ورشکسته بعد از تاریخ صدور حکم ورشکستگی معامله ای انجام دهد نیز باطل می باشد مگر معاملاتی که به نفع طلبکاران بوده و اداره تصفیه نیز صحت آنها را اعلام کند.

ورشکستگی به تقصیر و تقلب

ممکت است تاجر ورشکسته علاوه بر محدودیت های معاملاتی، تحت شرایطی مجازات نیز بشود. برای مثال اگر تاجر در مخارج شخصی اش رعایت احتیاط را نکرده و به صورت فوق العاده هزینه نماید (به اصطلاح ریخت و پاش کند). یا به قصد تاخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازل تر از مظنه روز انجام دهد یا به حساب فروشی نازل تر از مطنه روز انجام دهد یا به شخص دیگر و بدون آنکه عوضی دریافت کند. تعهداتی کرده باشد، ورشکسته به تقصیر یا تقلب محسوب خواهد شد. اگر ورشکسته به تقلب شناخته شود، به حبس از یک تا پنج سال و اگر ورشکسته به تقصیر محسوب شود، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهند شد.)

انواع ورشكستگي

 ورشكستگی را می توان به عادی به تقصیر و به تقلب تقسیم نمود.

الف - ورشكستگی عادی

برابر مواد ٤١٢ و ٤١٣ ق.ت. كسی ورشكسته عادی محسوب می شود كه تاجر یا شركت تجارتی بوده و از پرداخت وجوهی كه برعهده دارد متوقف گردد و ظرف ٣ روز از تاریخ وقفه كه در ادای قروض یاسایر تعهدات نقدی او حاصل شده باشد توقف خود را به دفتر دادگاه عمومی محل اقامت خوداظهار خود اظهار نموده و صورت حساب دارائی و كلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر دادگاه مزبور تسلیم نماید. صورت حساب دارائی و كلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر دادگاه مزبور تسلیم نماید . صورت حساب موصوف باید مورخ بوده و به امضا تاجر رسیده و تعداد و تقویم كلیه اموال منقول و غیر منقول تاجر متوقف بطور مشروح صورت كلیه قروض و مطالبات و نیز صورت نفع و ضرر و صورت مخارج شخصی در آن مندرج گردد.

بنابراین اگر تاجر یا شركت تجارتی بدهكار ظرف مهلت مقرر توقف از تادیه دیون خود را به دادگاه صلاحیتدار به انضمام مدارك موردنظر اعلام كرد ورشكستگی عادی محسوب می شود.

ب - ورشكستگی به تقصیر

الف - موارد چهارگانه الزامی صدور حكم ورشستگی به تقصیر

(ماده ٥٤١ ق.ت).

١- مخارج شخصی یامخارج افراد تحت تكفل تاجر در ایام عادی به نسبت عایدی او فوق العاده شود.

٢- تاجر مبالغ زیادی از سرمایه خود را صرف معاملاتی كند كه در عرف تجارتی موهوم بوده و یا سودآوری معاملات مذكور منوط به اتفاق محض باشد.

٣- تاجر به منظور به تاخیر انداختن ورشكستگی خود خریدی گرانتر یا فروشی ارازانتر از قیمت روز كند و برای بدست آوردن وجه نقد به روش دور از صرفه متوسل شود مثل استقراض یا صدور برات سازشی وغیره.

٤- تاجر پس از تاریخ توقف از ادای دیون و قروضی كه بر عهده دارد یكی از طلبكاران خود را بر سایرین ترجیح داده و طلب او را بپردازد.

دوم - موارد سه گانه اختیاری صدور حكم ورشستگی به تقصیر

(ماده ٥٤٢ ق.ت.)

١- تاجر به حساب دیگری و بدون آنكه عوضی دریافت نماید تعهداتی كرده باشد كه نظر به وضعیت مالی او انجام تعهدات مزبور فوق العاده باشد.

٢- عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ٤١٣ قانون تجارت رفتار نكرده باشد.

٣- تاجر دفاتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بی ترتیب بوده یا در صورت دارائی وضعیت واقعی خود را اعم از قروض و مطالبات بطور صریح معین نكند مشروط بر آنكه مورد اخیر الذكر تقلبی نكرده باشد.

سوم - تعقیب جزائی و مجازات تاجر ورشكسته به تقصیر

تعقیب تاجر ورشكسته به تقصیر بنا به تقاضای هر یك از طلبكاران یا دادستان و یا مدیر تصفیه پس از تصویب اكثریت بستانكاران به عمل می آید (مواد ٥٤٤ و ٥٤٧ ق.ت.) اگر تعقیب تاجر ورشكسته به تقصیر از طرف دادستان به عمل آمده باشد هزینه دادرسی آن به هیچ وجه به عهده هیئت طلبكاران نمی باشد. اگر مدیر تصفیه ورشكسته به تقصیر را به نام بستانكاران تعقیب نماید در صورت برائت ورشكسته موصوف هزینه تعقیب به عهده بستانكاران می باشد و چنانچه تعقیب از طرف یكی از طلبكاران به عمل آمده باشد و ورشكسته برائت حاصل نماید هزینه دادرسی به عهده طلبكار است اما د رصورت محكومیت ورشكسته مزبور هزینه دادرسی به عهده دولت خواهد بود.

مجازات تاجر ورشكسته به تقصیر از ٦ ماه تا ٢ سال حبس می باشد (ماده ٦٧١ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)).

ج - ورشكستگی به تقلب

مطابق ماده ٥٤٩ ق.ت. اگر تاجر دفاتر تجارتی خود را از روی عمد و سونیت مفقود نماید یا قسمتی از دارائی خود را مخفی كند و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری آن را از بین ببرد و بالاخره اگر به وسیله اسنادن یا به وسیله صورت دارائی و قروض به طور تقلب به میزانی كه در واقع مدیون نمی باشد خود را مدیون قلمداد نماید ورشكسته به تقلب محسوب می شود.

تعقیب جزائی و مجازات تاجر ورشكسته به تقلب

تعقیب جزائی تاجر ورشكسته به تقلب همانند تعقب جزائی ورشكسته به تقصیر می باشد و مجازات كسانی كه به عنوان ورشكسته به تقلب محكوم می شوند از ١ تا ٥ سال حبس می باشد (ماده ٦٧٠ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)).

آثار حکم ورشکستگی نسبت به ورشکسته

تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم ازمداخله در تمام اموال خود حتی آنچه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد ممنوع است درکلیه اختیارات و حقوق مالی رشکسته که استفاده از آن موثر درتادیه دیون او باشد مدیرتصفیه قائم مقام قانونی ورشکسته بوده و حق دارد به جای او از اختیارات و حقوق مزبور استفاده کند.(ماده ٤١٨ ق.ت.)

آثار حکم ورشکستگی وقتی ظاهر می شود که حکم ورشکستگی از دادگاه صلاحیتدار صادر شده باشد و برابر ماده ٤١٩ ق.ت. از تاریخ حکم ورشکستگی هر کس نسبت به تاجر ورشکسته دعوائی از منقول یا غیر منقول داشته باشد باید بر مدیر تصفیه اقامه یا به طرفیت او تعقیب کند. کلیه اقدامات اجرائی نیز مشمول همین دستور خواهد بود.

ماده ٤١٨ بطور صریح تاریخ صدور حکم را مبدا سلب مداخله تاجر در تمام اموال خود تعیین نموده است و منطقی هم به نظر می رسد زیرا اشخاص طرف معامله تاجر بدون آگاهی از وضع مالی او مبادرت به تنظیم قرارداهایی نموده و به مورد اجرا می گذارند حال اگر پس از مدتی چنین قراردادهایی به علت توقف تاجر باطل اعلام گردد مآلا اشخاص مذکور که سونیتی هم نداشته اند متضرر خواهند شد.

الف - مستثنیات دین

برابر ماد ١٦ (ق.ا.ت.ا.و.) (مستثنیات دین تحت اختیار و رشکسته گذاشته شده ولی جز صورت اموال قید خواهد شد).

ماد ٦٥ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ١٣٥٦ به مستثنیات دین اشاره نمی کند. ولی اموال زیر را برای اجرای حکم غیر قابل توقیف می داند:

١- لباس و اشیا و اسبابی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و خانواده او لازم است.

٢- آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه محکوم علیه و اشخاص واجب النفقه او.

٣- وسایل و ابزار کار ساده کسبه و پیشه وران و کشاورزان.

٤- اموال و اشیایی که به موجب قانون مخصوص غیر قابل توقیف می باشند.

تبصره : تصنیفات و تالیفات و ترجمه هائی که هنوز به چاپ نرسیده بدون رضایت مصنف و مولف و مترجم و در صورت فوت آنها بدون رضایت ورثه یا قائم مقام آنان توقیف نمی شود.

ب- ورشکستگی شخصی مدیران شرکت واشخاص دیگر

ماده ٤١٢ فقط درمورد ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی که از ادای دیون و وجوهی که بر عهده دارد متوقف گشته است صحبت کرده و سخنی درباره ورشکستگی مدیران یا شرکا شرکت بیان ننموده است.

برابر ماده ٤٣٩ ق.ت. درمورد شرکا ضامن شرکتهای تضامنی یا مختلط یا نسبی دادگاه اختیار دارد حکم ورشکستگی شرکا ضامن را در ضمن حکم ورشکستگی شرکت یا به موجب حکم جداگانه صادرنماید. ولی در مورد شرکتهای سهامی عام و خاص با مسئولیت محدود شرکتهای مختلط (درمورد سهامداران و شرکا با مسئولیت محدود) سکوت نموده است.

امروزه اصل تفکیک بنگاههای تجارتی از اداره کنندگان و شرکا آن موجب گردیده است که ورشکستگی شخصی مدیران و سایر تدابیر تامینی را پیش بینی نمایند تا دست اندرکاران شرکتها در تحت پوشش شخص حقوقی سهامداران شرکا و یا اشخاص ثالث را تضرر ننمایند و برای حمایت از واحدهای تولیدی و صنعتی و تجاری و خدماتی عام المنفعه در قوانین جدید کلمه (ورشکستگی) را فقط در مورد مدیران و دست اندرکاران واحدهای مذکور بکاربرده اند.

ج - اثر ورشکستگی شخصی شریک یا سهامدار در انحلال شرکت

در طبقه بندی شرکتهای تجارتی آنها را با توجه به خصوصیاتی که دارند به شرکتهای شخص (شامل: شرکت تضامنی شرکت نسبی شرکت با مسئولیت محدود شرکت مختلط غیر سهامی) و به شرکتهای سرمایه (شامل: شرکت سهامی عام و خاص شرکت مختلط سهامی شرکت تعاونی) تقسیم می نمایند.

اول - در شرکتهای شخص

در این شرکتها که نمونه بارز آن شرکت تضامنی است ماده ١٢٨ ق.ت. مقرر می دارد(ورشکستگی شرکت ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکا و ورشکستگی بعضی از شرکا ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد.)

این ماده با در نظر گرفتن اصل انفکاک و تنجیز دارائی شخص حقوقی (شرکت ) از اشخاص حقیقی آن (شرکا) ورشکستگی بعضی از شرکا را موجب ورشکستگی شرکت نمی داند. اما چون ممکن است شرکا تحت پوشش شخص حقوقی ورشکستگی شرکت نمی داند اما چون ممکن است شرکا تحت پوشش شخص حقوقی و به قصد فرار از دین اموال شرکت را به نام خود منتقل سازند لذا ماده ١٣٨ ق.ت. برای حفظ حقوق بستانکاران تحت شرایطی ورشکستگی شرکت تضامنی را به تبع ورشکستگی یک یا چند نفر از شرکا تقاضای کتبی مدیر تصفیه شخص ورشکسته از شرکت تضامنی مبنی بر انحلال شرکت اخیر انقضا مدت ٦ ماه از تاریخ تاقضای مدیر تصفیه و منصرف نکردن مدیر تصفیه از تقاضای انحلال توسط شرکت.

برابر ماده ١٢٩ قانونگذار برای اثبات امور تجارتی سعی نموده از انحلال شرکت به علت عدم تادیه قروض شخصی شرکا در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارائی شخص مدیون (شریک شرکت تضامنی) وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای تادیه طلب آنها نباشد می توانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند به شرط اینکه لااقل ٦ ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهارنامه رسمی به اطلاع شرکت رسانیده باشند. در این صورت شرکت یا بعضی از شرکا می توانند مادامی که حکم نهائی صادر نشده با تادیه طلب دائن مزبور تا حد دارائی مدیو در شرکت یا با جلب رضایت وی به طریق دیگر از انحلال شرکت جلوگیری کنند.

دوم - درشرکتهای سرمایه

شرکت سهامی عام و خاص نمونه بارز شرکتهای سرمایه است و با توجه به ماده ١ لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مسئولیت هر سهامدار محدود به مبلغ اسمی سهم او می باشد. لذا ورشکستگی شخص سهامدار بنا به محدودیت مسئولیت او موجب ورشکستگی شرکت نمی شود ولی قانونگذار برای حفظ حقوق طلبکاران شرکتهای سهامی درماده ١٤٣ (ل.ا.ق.ت) مسئولیت فری یا تضامنی مدیران را پیش بینی نموده و اگر شرکت ورشکسته شود یا پس از انحلال معلوم گردد که دارائی شرکت برای ادای دیون آن تکافو نمی نماید هر طلبکاری می تواند از دادگاه ذیصلاح محکومیت مدیران شرکت سهامی را که با ارتکاب تقصیر موجبات ورشکستگی شرکت و عدم تکافوی دارائی آن را فراهم ساخته اند به پرداخت آن قسمت از دیون که وصول آن از دارائی شرکت امکانپذیر نیست تقاضا نماید.